29 mei werd het nieuwe jaarprogramma van het NTGent
voorgesteld. Het moet zijn dat het gezelschap erg geliefd is, want de parterre was voor een zondagochtend zo goed als gevuld. Er werden wijze dingen gezegd, maar na
afloop bleef een gevoel hangen dat er aan het totale plaatje een hoekje
ontbreekt. Het Gentse gezelschap moet opletten dat zijn schiller niet bot wordt
door zijn succes.
Enkele leden van het gezelschap en een trio
artistieke gastmedewerkers gaf vanop het podium tekst en uitleg bij het nieuwe
programma*. Wat opviel uit de enthousiaste, op het euforische af, toelichtingen
bij de werking waren drie punten. Dat het Gents gezelschap hard zal blijven
werken om dat succes te behouden en zelfs te vergroten, dat is één. Twee, dat
het door verbouwingen ruim een speeljaar voor zijn producties elders onderdak
vindt. Drie, dat zowat alle culturele problemen aan bod komen: de Islam en de
terreur van IS, het extreem nationalisme, het financiële debacle, het
vluchtelingenprobleem, het falend vertrouwen van de burger in de staat, Europa
en de wereld.
Een breed speelveld waarin de morele
toestand van het land breed uitgemeten wordt. Wat er echter ontbreekt aan het
nieuwe programma van het NTG is een scherpe politieke kritiek. De politiek
blijft in de schaduw van de sociale kritiek. Het lijkt of de wijk van de
Wetstraat, die halverwege de Kroonstraat begint en eindigt aan het
Schumanplein, gespaard wordt, terwijl daar toch oorzaak en gevolg van een
vermolmd België en een kaduuk Europa huist.
Door het verlies aan vertrouwen in de politiek wordt de woede bij de bevolking aangewakkerd. Tot een revolutie zal het niet komen, niet in België en niet in Europa. Daarvoor is de onrust nog te jong en daarom niet sterk en ongestructureerd. Bovendien wordt bij oprispingen de burger een hapje toegeworpen. Een verhoogd kindergeld voor het eerste kind, een statusvrij gewaarborgd inkomen, een bredere en vooral doorzichtiger studietoelage… voilà, daarmee is het volk weer voor een tijdje gekalmeerd.
Door het verlies aan vertrouwen in de politiek wordt de woede bij de bevolking aangewakkerd. Tot een revolutie zal het niet komen, niet in België en niet in Europa. Daarvoor is de onrust nog te jong en daarom niet sterk en ongestructureerd. Bovendien wordt bij oprispingen de burger een hapje toegeworpen. Een verhoogd kindergeld voor het eerste kind, een statusvrij gewaarborgd inkomen, een bredere en vooral doorzichtiger studietoelage… voilà, daarmee is het volk weer voor een tijdje gekalmeerd.
Door die hapjes vermindert de sociale
onrust weliswaar, maar verdwijnt ze niet. En hapjes tonen tevens aan dat de
politici in totale ontreddering verkeren. Zo zwaar dat er geen regering is die
beweegt. Terwijl Shakespeare Macbeth, in het gelijknamige stuk, laat zeggen: ‘I
am in blood / Stepped in so far, that, should I way no more, / Returning were
as tedious as go o’ver.’ Ruwweg vertaald: ‘Ik sta zover in ’t bloed dat /
blijven staan of terugkeer / erger is dan ’t verder gaan.’
Door deze wijze woorden zouden de politici gewaarschuwd moeten zijn. Ze zijn dat echter niet wegens, en hou je vast aan de takken van het gras, een slordige theaterpolitiek. Is er nog een gezelschap dat een auteur vraagt een hedendaags politiek getint stuk te schrijven? Met het mes op de keel? Nochtans begint en eindigt alle maatschappelijke ellende bij de politici. Wat tussen die twee gebieden ligt, daar mag de burger voor opdraaien, wat wil zeggen, voor betalen en onder lijden.
Door deze wijze woorden zouden de politici gewaarschuwd moeten zijn. Ze zijn dat echter niet wegens, en hou je vast aan de takken van het gras, een slordige theaterpolitiek. Is er nog een gezelschap dat een auteur vraagt een hedendaags politiek getint stuk te schrijven? Met het mes op de keel? Nochtans begint en eindigt alle maatschappelijke ellende bij de politici. Wat tussen die twee gebieden ligt, daar mag de burger voor opdraaien, wat wil zeggen, voor betalen en onder lijden.
 |
| hugo claus - zelfportret |
Kortom, er zit te weinig politiek in het
theater. Nochtans, politiek is theater en theater is politiek. Hugo Claus was de laatste
politieke toneelauteur. Zij het met slechts twee van zijn om en nabij de 50 stukken.
Beide zijn echter ijzersterk: Leopold II
en Tand om Tand. Het eerste focust op
Congo en het tweede op Vlaanderen [geschreven in Gent, by the way, en het
eerste in Amsterdam]. In het zich afgescheiden deel van België wordt een aanslag
gepleegd op ‘de Leider van Vlaanderen’. Er volgt een ‘volkstribunaal’ waarvan
de uitslag al van tevoren vaststaat. Omdat er geen zaal groot genoeg is om plaats
te bieden aan alle journalisten en het publiek, gaat het proces daarom door, en
let nu goed op beste straalbuiskinderen… in een schouwburg! Extra verrassing:
het wordt bovendien live uitgezonden op… een commerciële zender [en is dus
vergeven van de reclamespots].
Het is een profetisch toneelstuk, want hoewel het stuk dateert van 1970, kan
het moeiteloos als een hedendaags stuk gespeeld en gezien worden. Een aanslag
op een politiek leider in België is er godzijdank nog niet geweest, maar in
Nederland wel, op Pim Fortuyn. Gelukkig dat Geert Wilders door iedereen als een
tweederangs politicus wordt beschouwd, wegens het ontbreken van een eigen visie
en programma. Vlaanderen heeft echter wel een Vlaamse politicus van het niveau
van Fortuyn. Het gevaar is dus niet denkbeeldig.
Daarom is het weer tijd voor zuiver
politiek theater. Over, bijvoorbeeld, Paul Van den Boeynants [VdB], de grootste politieke schurk die ons
land sinds WO II heeft gekend? Tijdens de politieke activiteiten van VdB wordt
het hoogtepunt van de welvaartsstaat bereikt en niet alleen hij, maar voor
een niet onaardig aandeel is hij verantwoordelijk voor de afdaling naar een
politiek wanbeleid dat heeft geleid tot de sociale onrust die we nu kennen.
Met die miserie zitten de huidige politici en zij proberen de scherven te lijmen. Ze weten helaas niet waar te beginnen en het lijkt zelfs, door het toegooien van hapjes, dat ze niet gemotiveerd zijn om tot daden over te gaan. Mede om die reden is er geen ruimte en tijd om zich serieus met de moderne maatschappelijke problemen te bemoeien. Waardoor ze maar aan kracht en macht winnen.
Met die miserie zitten de huidige politici en zij proberen de scherven te lijmen. Ze weten helaas niet waar te beginnen en het lijkt zelfs, door het toegooien van hapjes, dat ze niet gemotiveerd zijn om tot daden over te gaan. Mede om die reden is er geen ruimte en tijd om zich serieus met de moderne maatschappelijke problemen te bemoeien. Waardoor ze maar aan kracht en macht winnen.
Het jaarprogramma 2016-2017 van het NTG is
weliswaar steengoed, maar helaas met een hoekje af. Net het hoekje waar de
politiek huist. Het is niet voldoende de mankementen van een samenleving te
tonen. Een theater moet de politieke toer opgaan en man en paard noemen. De
vinger wordt opgestoken maar niemand wordt aangewezen. Het NTG is het enige
theater in Vlaanderen die die richting opgaat. Door een artistiek leider met een
uitgesproken sociale inslag, een straatvechter, een vuistenboer die zich
omringd heeft met gelijkgestemden met als trekpaard Chokri Ben Chikha. En door de
Gentse lucht. Zij is al eeuwen geparfumeerd met oproer en verzet. De bouwput
van de Verlichting is er nog niet verzand.
De publiekswerving bleef geheel buiten schot. Wat jammer is. Het NTG als uitgesproken theater met een sociale inslag, is de ideale partij om actie te ondernemen voor het opnieuw invoeren van een oude burgerlijke plicht. Als een jaarlijkse controle van je gebit verplicht is wil je van een verminderd tarief genieten bij onverwachte ongelukken en beschadigingen, waarom zou dan niet elke burger – ja ook de politici, wetenschappers, economen, bankiers en milieuactivisten jaarlijks verplicht kunnen worden tot het consumeren van een voorstelling. Het brengt enkel voordeel, want een voorstelling bevordert het politiek bewustzijn. De staat is nu eenmaal verantwoordelijk voor een goed onderhoud van het lichaam én van de geest. Wat hij er mee doet is zijn zaak, maar ook de staat heeft zijn plichten.
En waarom niet grote bedrijven en banken
bij wet laten opdraaien voor de financiering van een politieke productie, zoals
dat gebeurde in het oude Athene, de bakermat van de democratie?
Sommige bedrijven, zoals Electrabel, kopen jaarlijks een voorstelling van de Munt. Een goede maar brave daad, want in de Munt worden prachtige producties gemaakt, helaas zonder enig politiek nut. Bedrijven en banken zouden er namelijk baat bij hebben als zij opdraaien voor de kosten van een productie. Hun imago van plunderde geldwolven zou er niet door verdwijnen, maar wel sterk door verzwakken. En het samengaan van kapitalisme en toneeltheater zal zorgen voor partijen met een duidelijk profiel, en niet meer [uit angst? door paniek?] samentroepen in het midden en voor politici van het niveau van Paul-Henri Spaak, Théo Lefévre, Karel Van Miert en Paul Vanaudenhove.
Sommige bedrijven, zoals Electrabel, kopen jaarlijks een voorstelling van de Munt. Een goede maar brave daad, want in de Munt worden prachtige producties gemaakt, helaas zonder enig politiek nut. Bedrijven en banken zouden er namelijk baat bij hebben als zij opdraaien voor de kosten van een productie. Hun imago van plunderde geldwolven zou er niet door verdwijnen, maar wel sterk door verzwakken. En het samengaan van kapitalisme en toneeltheater zal zorgen voor partijen met een duidelijk profiel, en niet meer [uit angst? door paniek?] samentroepen in het midden en voor politici van het niveau van Paul-Henri Spaak, Théo Lefévre, Karel Van Miert en Paul Vanaudenhove.
Het NTG wandelt, tot besluit, op de goede
weg, maar het doel is verre van bereikt. In het oude Griekenland was theater
een van de belangrijke zaken in het dagelijkse leven en de voornaamste criticus
van het politiek beleid. Het Gentse stadsgezelschap moet dáár naar streven. Het
mag niet enkel de wonden tonen maar daarenboven de daders die ze hebben
veroorzaakt aanwijzen en hen bij naam noemen. Zoals de blijspeldichter
Aristophanes in zijn satires deed.
guido lauwaert
beelden: Filip Schils
beelden: Filip Schils
Geen opmerkingen:
Een reactie posten