dinsdag 3 oktober 2017

HET SPEELPLEIN COSMOPOLIS


Foto Ben van Duin 

Wallstreet, in de roman van Don DeLillo Cosmopolis, is in de toneelversie van Johan Simons een speeltuin midden in een woonwijk. Op goed twee uur tijd wordt de neergang geschetst van een beursgoeroe. Speels en spannend. 
Foto Ben van Duin 
Is Rome de politieke hoofdstad van de wereld, New York City is die van de financiële wereld. De stad is echter niet belangrijk in de toneelversie van Johan Simons. Voor hem draait het zelfs niet eens om het geld. Stad en geld zijn maar kapstokken. Al zijn beide wel aanwezig, in virtuele zin. Daarom even die wereld geschetst, om de voorstelling ten volle te begrijpen.
De grootste beurs van NYC is NYSE [New York Stock Exchange]. Het heeft een dagelijkse omzet van 1.520 miljard dollar. Heeft iemand dat bedrag ooit gezien? De totale geldomzet van de wereld is een wolk. Tot die zo zwaar weegt dat zij barst. Om eenmaal leeg toch niet leeg blijkt te zijn. Zoals die gevuld eigenlijk ook niet zo zwaar woog. Zwaar of licht, leeg of gevuld… in de beurshandel betekenen ze niets. De huidige beurshandel is een wereldoorlog met slachtoffers en helden. Aan een tempo dat het geen tijd gunt aan diplomatie en logica. Waar die er niet zijn, is er geen vrede.  
Foto Ben van Duin 
Bon, terug naar waar het Don DeLillo en Johan Simons om te doen is. Het leven is een gedachte, volgens Voltaire, en dat is ook het uitgaanspunt van de geldhandel. De speculanten zal het worst wezen of geld al dan niet bestaat. De media spelen daar op in. Zijn altijd op zoek naar sensatie. Het is namelijk lucratiever om de op- en neergang te beschrijven van iemand die sneller leeft dan het geluid, dan van iemand die trager leeft dan de luiaard [1,8 km/u]. Dezelfde tactiek en insteek volgde Shakespeare. Al zijn stukken spelen zich af aan het hof, of er vlakbij. DeLillo heeft het hof in de vuilnisbak gekieperd en die vervangen door de beurs. Johan Simons sprong van de beurs naar een speeltuin. Het leverde een spannende roman én een boeiende voorstelling op. Met een verhaal dat, mits wat verbeelding, ook het uwe kan zijn. 
Eric Packer, 28 jaar, topspeculant en rijk, is de hoofdpersoon uit Don DeLillo’s roman Cosmopolis uit 2003. Het verhaal is een dag uit het leven van Eric Packer, waarin niets, maar tegelijkertijd ook heel veel gebeurt. Packer stapt ’s morgens in zijn limousine. Op weg naar de kapper gebeuren er vreemde dingen. Een collega van Packer wordt neergeschoten, een beroemde rapper begraven en er is een grote demonstratie. Ook stappen er onderweg allerlei mensen in. Packers vrouw bijvoorbeeld en zijn adviseurs. Aan de hand van hun commentaren komen we te weten hoe Packers zaken er op dat moment voorstaan. Hij handelt namelijk in de Japanse munt, helaas stijgt de yen naar ongekende hoogte, waardoor Packer veel geld aan het verliezen is. Af en toe onderbreekt Packer de rit, om te lunchen of zijn vriendinnen op z’n prettigst te bezoeken. Tot hij geconfronteerd wordt met een ontslagen werknemer die hem met de revolver op de borst de ogen doet openen: Arm is rijk en rijk is arm. Er volgt een schot. Moord of zelfmoord? 
Wat moet Johan Simons voor ogen hebben gestaan toen hij naar een concept zocht? Dat ieder van ons een rol krijgt en zijn ding doet in de speeltuin van zijn wijk, zijn leefgebied. Een pracht van een vondst maar niet eens zo verwonderlijk. Kinderen spelen al om de ander te verslaan. Zijn zandkasteel moet groter zijn dan die van zijn broer en zijn blikken auto langer en groter dan die van de buurjongen. Het decor werd dan ook een speeltuin, met schommel, zandbak en speelgoed. De spelers lopen erbij als achtjarigen. Ze gooien knuffelratten naar elkaar.  
Foto: Filip Schils 
Het eindresultaat is, in tegenstelling tot wat we van Johan Simons gewend zijn, een bescheiden voorstelling. Maar juist in de bescheidenheid vond hij de juiste vorm. Een vorm waaraan de spelers plezier beleefden, en dat aan de toeschouwers toonden. Elsie de Brauw springt huppelend van de ene rol in de andere; zij is Eric Packers vrouw, financieel directeur, marketing manager en zijn dozijn minnaressen. Ook Mandela Wee Wee speelt meerdere rollen. Kapper, dokter, bodyguard, chauffeur en personeelschef. Enkel Pierre Bokma en Bert Luppes houden het bij één rol. De eerste als Eric Packer en de tweede als de werknemer die verbitterd wraak wil nemen. Wat het publiek in wezen ziet is kindertoneel volwassen en spits bedacht en gebracht. 

De life muziek van het BL!NDMAN kwartet en de elektronische door Benjamin Dousselaere versterken op de juiste wijze de spanning en de gevoelens.
En waar staan het spelen en smijten met ratten voor? Goeie vraag. Ze zijn de artificiële kapitalen waarmee de speculanten elkaar trachten te wurgen.
Voor de duidelijkheid. De oorspronkelijke titel van de roman werd voor de Duitse versie behouden. Voor de Nederlandstalige werd de beginletter C een K. 
Met Kosmopolis eindigt de samenwerking van Johan Simons en het NTGent. Deze integere voorstelling zal niet te zien zijn in Gent. Een morele moord. Wie de moordenaar is laat zich makkelijk raden.
guido lauwaert 

KOSMOPOLIS – productie Ruhrtriiiennale en NTGent 
Regie Johan Simons – dramaturgie Koen Tachelet – scenografie Bettina Pommer – kostumering An De Mol
Bourlaschouwburg Antwerpen:
vrijdag 13 en zaterdag 14 oktober –
Vervolgens op reis in Nederland tot zaterdag 25 november



Geen opmerkingen:

Een reactie posten