vrijdag 13 januari 2017

NieuwTG – Veel poeha rond hol gedoe

Foto: Filip Schils 

Van donderdag 12 t/m zaterdag 14 januari wordt de stadsschouwburg van Gent bezet door studenten van de HO Gent, in de volksmond bekend als het KASK. Met welk doel? Wat er de eerste dag te horen en te zien was, beloofde allerminst een nieuwe lente en een nieuw geluid.  

Allereerst
Er werd gedacht dat met de jaren zestig we meer vrijheden hebben bekomen, maar het tegendeel is het geval. Door het vrijgeven van de gewenste stond de deur wijd open om te weten welke vrijheden de overheid moest afnemen. En dat zijn er heel wat geworden. Maar wie gaat ze terughalen? De verwende kinderen met hun moderne olieverfschilderijen en theaterspelletjes die enkel henzelf plezieren? Fatsoen overheerst de bevolking. Ook bij de jeugd. Of die nu economie studeert of droedels leert tekenen, want zelfs daarvoor zijn tegenwoordig cursussen en leraars. De kunstzin heeft geen geest meer, geen vrije wereld, enkel stofvrije beschaving. Daar ben je vet mee. De inheemse bevolking heeft te lang op de steunpilaren van de kreukloze maatschappij geleund. Daardoor heeft zij het sinds het begin van de 21ste eeuw te hoog in zijn bol gekregen. Het is tijd om haar een toontje lager te laten zingen en de vrijheid weer te vinden. De echte. Maar wie gaat het doen? De grote meerderheid van mijn generatie is verantwoordelijk voor de verloedering en het afpakken van een groot aantal nieuwe vrijheden. De eeuwige vrijheidsstrijders, zij die standhielden zijn in de minderheid, oud geworden en worden vernederd, dóór hun voormalige wapenbroeders. De rebellen met no paseran op de lippen gebrand, zijn te stram geworden om een barricade te beklimmen. Trouwens, voor alles is een tijd. Vóór je veertigste het zwaard, erna de pen. Maar wie dus? Wie beklimt de barricaden voor de echte vrijheid. De jongeren? Zelfs hun dagelijkse oproertijd begint met de spits en eindigt er mee. 

Vervolgens
Het NieuwTG is, naar eigen zeggen en schrijven, een groep van Gentse dramastudenten en jonge afgestudeerde theatermakers en –spelers. Naar aanleiding van de heibel in het NTGent [Nederlands Toneel Gent] engageerden zij zich om mee na te denken over een nieuwe koers. Opgelet, en nu komt het. ‘Het plan dat we hieronder presenteren is het resultaat van een eerste denkoefening. Het is een plan dat voortbouwt op traditie maar tegelijk nieuwe organisatie voorstelt.’ Het is het soort praat waarmee de Hollanders, niet de Brabanders dus, hun Poldermodel kapot geluld hebben. Je kan het er koud nog warm van krijgen. Waardeloos. Waarom? Omdat het inhoudelijk het herhalen van de herhaling is. 
De geschiedenis kent vele publieksopstanden. De laatste dateert van de tweede helft van de jaren zestig en kende haar hoogtepunt met Aktie Tomaat. Tijdens de première van De Storm[!], najaar 1969, gooiden toneelleerlingen tomaten naar de acteurs. De eerste die een tomaat naar zijn hoofd gegooid kreeg was Willem Nijholt. In tegenstelling tot wat werd verhoopt spatte hij niet uit elkaar. Ze rolden over het toneel. Lien Heyting, momenteel verbonden aan NRC, had die ochtend de tomaten gekocht op de markt aan de Albert Cuypstraat. Verse. Bolrond. Harde schil. Ja, die leveren wel hilariteit op maar zorgden niet voor vlekken. Letterlijk noch figuurlijk. [*]
Goed, de Aktie Tomaat was een ludieke actie, maar achter de schermen hebben de discussies wel voor een schokeffect gezorgd. Het traditioneel spel waarin elke enscenering op het lijf van een bekend acteur geschreven was, maakte plaats voor een gesamtkunstwerk, in die zin dat alle elementen van een productie belangrijk zijn en als dusdanig erkend worden. De acteurs mogen dan blinken, maar ze blinken maar dankzij de technici, de inspiciënten,  de scenograaf, de dramaturg en de regisseur. En de bureaucraten die zorgen voor de administratie, publiekswerving, verkoop et cetera. 

Ter zake
Een barricade bestorm je niet na een vooraankondiging. Heeft Napoleon zijn aanvalsplan aan Wellington voorgelegd? [**] En dat is wat gebeurde. Er was geen enkele overval mee gemoeid. De bezetting was punctueel voorbereid, de deelnemers werden gestuurd door enkele leiders, die, zo bleek al snel, zeer ambitieus zijn. Ambitie is op zich gezond, maar niet als ‘het plan’, zoals ze hun pamflet noemen, maar een vodje papier is. Staat in hun persmededeling dat hun driedaagse bezetting ‘naar alle vrijheid [kan] worden ingevuld’ dan werd het tegengesproken door het programma, dat van uur tot uur aangeeft wat er in die drie dagen staat te gebeuren. Tot en met het slotfeest. Het is met sierlijke letters geschreven op de ruiten van de grote toegangsdeur van de schouwburg. Niks improvisatie. Geen imigination au pouvoir.
Het hoogtepunt van de eerste dag was een voorstelling, ‘een groteske begrafenis van Nietzsche, die op de dag zelf is gemaakt’, naar eigen zeggen. Chapeau als het waar is. Twijfel is echter gerechtvaardigd. Op de dag zelf zullen wat instructies gegeven zijn, maar het duo dat de leiding had moet op z’n minst een halve week gebrainstormd hebben. En het liet geen ruimte voor eigen improvisatie van de deelnemers. Je voelde dat hier een productieleider en een regisseur, beiden in wording, de teugels strak in hand hielden. De jongeman had de uitstraling van een dominee en de jongedame van een kampleidster. De voorstelling begon met het binnendragen van een witte doodskist met de nu werkelijk stoffelijke resten van Nietzsche. God is dood, maar ook de filosoof. Hij is de ware schuldige van de hedendaagse kunstmoraal. Komaan! Nieuwe bezems, schone lei. De kist werd op het podium gezet en de studenten Drama, snikkend en gekleed in strakke zwarte broekkousen en truien - zoals dat in de jaren zestig de gewoonte was in de kelder- en zoldertheaters - schaarden zich er rond. De ‘Nabestaanden’, zichzelf noemende ‘kinderen van het postmodernisme’, namen afscheid in de typische bewoordingen die gebruikt worden bij voorgekauwde uitvaarten. Pontificale muziek van Bach en een streepje Richard Strauss [begintune van Also sprach Zaratustra] begeleidden kist en ‘familie’ naar de frontale achterdeur op het podium. Het publiek werd daarop uitgenodigd op het podium te komen. Een les in meditatie volgde, geleid op fluistertoon door de dominee. Wandelen, stilstaan, liggen, draaien en keren, elkaar liggend vastpakken. Het ademen was toegestaan, zolang het niet te horen was. Na afloop beval de kampleidster acteurs en publiek naar het foyer te gaan, met het dwingend verzoek om de glazen en de handtassen niet te vergeten. Tijd voor hap en slok.
Zulk jeuk verwekkend spektakel zou geen kans gekregen hebben op te treden in de legendarische Zwarte Zaal. Pierre Vlerick, directeur KASK, de academie, stond open voor experiment, zolang het een minimum aan originaliteit had en niet boertig banaal was. [***]
Op papier staat en luid verkondigend in de bar werd gezegd dat de bezetting er is voor het publiek. Het wordt uitgenodigd ‘deel te nemen’ aan de bezetting. Nou, met een dichtgetimmerde agenda zal dat moeilijk zijn. Daarenboven, als de organisatoren zo tuk zijn op het publiek, waar is het dan? Op de eerste avond waren zo wat alle leerlingen van het KASK met hun vriendjes en vriendinnetjes aanwezig, maar geen reguliere toeschouwers, leden van de directie of ouders [op één koppel na, Nic Balthazar en Lieve Blancquaert]. Nochtans is er gratis eten en drank. Niet eens een zwerver. 
Naar huis rijdend kwam de gedachte bij me opzetten dat de driedaagse georganiseerd wordt door een koppel fantasieloze, machtsgeile spinnenwebwevers. 

Ten slotte
De bezetting is – houd u vast aan de takken van het gras – op uitnodiging van de staf van het NTG. De directie heeft dus gevraagd het gebouw te bezetten. Hebt u het ooit zachter gebakken geweten? In wezen zijn de studenten van Kask/Drama in de val getrapt. Het leidt de aandacht af van de problemen bij het NTGent. Bovendien kan de minister en de theatercommissie gesust worden met ‘deze actie’. Kijk eens hoe wij bezig zijn? Om de patstelling te verdoezelen. Momenteel kijkt iedereen de kat uit de boom. Er is een bewonersraad voorgezeten door dramaturg Steven Heene. Een minzaam man, zonder geheime agenda. Die zijn mond kan houden. Maar misschien is hij te zeer diplomaat en te weinig strateeg. Terwijl de toneelstudenten zich amuseren zit ruim een kwart van de personeelsleden een ander kwart een mes in de rug te planten, een derde kwart draait met zijn vingers en het vierde stuurt banbliksems naar [mag je wel zeggen] voormalig artistiek directeur Johan Simons en zijn kompanen.
Niets is makkelijker dan de mens die zijn nek uitgestoken heeft, het hoofd af te hakken. Je hoeft er geen talent voor te hebben om de beul te zijn.
En tijdens de grote beeldenstorm van de oudere generatie en de bezetting door de nieuwe, zit acteur Benny Claessens, als eerste aan de deur gezet, te repeteren aan een nieuwe productie, in zijn eigen flat, aan de overkant van het plein. Hij is de enige die resoluut heeft gekozen voor het experiment, en weet wat het betekent en inhoudt. Hij is vijf keer rond de maan heen gevlogen, terwijl de notabelen van het NTGent en de bezetters van het N[ieuw] Toneel Gent niet één keer. 

guido lauwaert
gent, 2017-01-13 

ten faveure van de couleur:  
* Hugo Claus, vrezend voor tomaten bij de première van Vrijdag op zaterdag 15 november 1969, had stoere kerels op strategische plaatsen in de zaal gezet. Ze fixeerden het publiek. Na afloop riep de auteur/regisseur achter de schermen op triomfantelijke toon: Geen tomaat! De kerels waren Claus´ broers Guido, Odo, Johan, en Freddy de Vree en… ondergetekende. 

** Het had nochtans gekund. Beide veldheren zaten de avond voordien in hetzelfde Brussels restaurant, weliswaar aan verschillende tafels, maar waren bijzonder vriendelijk voor elkaar. 


*** Een performance in de Zwarte Zaal. Aan alle toeschouwers werd gevraagd een witte jas aan te trekken. Iedereen deed dat, op twee na. Halverwege de voorstelling werd het publiek verweten slaafs de bevelen op te volgen. Als voorbeeld van vrije denkers werd het tweetal aangewezen. De namen? Greta van Langendonck en uw verslaggever, de stichters van het Theatercollectief De Bron.




DONDERDAG 12/01
18u: Stadskeuken. Op de eerste dag van Nieuw Toneel Gent Driedaagse nodigen we iedereen uit voor een stadskeuken.
Een stadskeuken is hetzelfde principe als een buurtkeuken. Iedereen uit de stad is welkom om aan te schuiven aan onze tafel in de schouwburg op het Sint-Baafsplein. Breng zelf iets mee om te eten en te drinken. Eet en drink vervolgens iets van wat iemand anders meebrengt.  De bar van het NTGent is eveneens geopend voor drankjes. Reserveer een plekje via nieuwtoneelgent@gmail.com. 
20u: Openbare opening. Een theatrale speech, een groteske begrafenis van Nietzsche, die op de dag zelf gemaakt is.
21u: Gezellige open avond.

VRIJDAG 13/01
11u: Lezing Tundé Andefioye + gesprek met Ipek M. Sur.
Een inleiding in stadsdramaturgie. ‘De stad in de studio’.
15u: Grote openbare improvisatie. Studenten van het KASK en leden van NieuwTG initiëren een grote openbare improvisatie op het toneel van de schouwburg. Iedereen is welkom om te kijken en mee te doen. Neem je bomma of buurman gerust op sleeptouw naar de buhne!

ZATERDAG 14/01
14u: Lezing Kristof Van Baarle. ‘Theater als negatieve ruimte.’
14u30: Inleiding Jozef Wouters. Over de zachte plekken binnen een instituut. + gesprek Jozef en Kristof.
19u: Lezing denktank + Geert Opsomer. Over utopisch theater. Leden van de denktank van NieuwTG gaan in gesprek met Geert Opsomer over hun voorstellen en ideeën.
21u: Conclusie van de drie dagen
22u: Feest



Geen opmerkingen:

Een reactie posten