GELD - Luk Peceval

Een constante in de regies van Luk Perceval is het speelvlak. In zijn nieuwste productie Geld is die glooiend. Helemaal rechts is er een trap naar een boudoir, enkel aangegeven door een paravent. Verder geen zijdoeken of ander decor. Het publiek moet het doen met het spel van de spelers en de spelers met de verbeelding van de regisseur. 

De eerste maal dat het speelvlak zo opvallend was, was met de marathonvoorstelling Ten oorlog, naar een script van Tom Lanoye en Luk Perceval. Een kale vloer waar je bij binnenkomst van schrok. Moeten wij, toeschouwers, daar 11 uur naar staren? Gaandeweg bleek de vloer zeer ‘beweeglijk’ te zijn. Het middenstuk werd, met behulp van de acteurs die zich ontpopten tot razendsnelle technici, een zwembad waarin koningskinderen verdronken worden – na even met bootjes gespeeld te hebben. Of twee kettingen daalden uit de nok en werden aan onopvallende haken bevestigd en het achterdeel, in n-vorm, werd omhoog getild zodat je een poort had. Luk Perceval springt m.a.w. zeer creatief om met…  

fotograaf Armin Smailovic 

… het speelplein waarop de acteurs aan een verschroeiend tempo hun spelletje spelen. In GELD, naar de gelijknamige roman van Émile Zola [1840-1902] draait het spel rond het betaalmiddel dat zijn plaats stilaan moet afstaan aan de chipkaart. Tot eind vorige eeuw was een stapel bankbiljetten een statussymbool. Hoe groter de stapel die men kon tonen, hoe meer de moraal van het kapitaal gold, met de vrouw als god. Dat ging niet enkel op voor de hogere burgerij, maar gold ook voor de lagere én de arbeidersklasse. Iedereen wilde rijk worden, liefst zo snel mogelijk, rijk blijven en daarom werden alle conventies waardeloos. 

Zola zag al heel duidelijk de decadentie van het tweede deel van de 19^de eeuw. Een periode, zoals we nu weten, als voorloper van een sociale onrust die toeneemt en tot explosie komt begin van de 20^ste eeuw. De periode zoals Zola ze zag kon hij niet in één roman verwerken. Het resultaat is een romancyclus van twintig delen, Les Rougon/Macquart, waar L’argent het achttiende deel van uitmaakt. In deze roman staat het uitgaansleven centraal. Luk Perceval heeft dat aspect binnen zijn speelplaats gezet… 

… en daardoor begrijp je ook waarom hij er een hellend vlak van gemaakt heeft. In Zola’s tijd speelde het nachtleven zich af in Montmartre. Het is de wijk van Pissarro, Toulouse-Lautrec en Erik Satie, en wat is meer verbonden aan Satie dan de cabarets als Le Chat Noir [stamcafé van Zola] en Lapin Agile? Welnu, in L’argent van Zola, en Luk Perceval, wachtten de toeschouwers op het optreden van een nieuwe ster, Nana. Afkomstig uit een armenbuurt heeft zij zich opgewerkt tot la femme fatale van Montmartre. 

Wat de voorstelling inhoudt, is niet alleen de amoureuze voor- en tegenslagen van Nana, maar ook van haar minnaars, die uitbuiten en uitgebuit worden. De historische context van Zola… 

fotograaf Armin Smailovic 

… heeft Luk Perceval behouden door de historische kostuums en het in de marge schetsen van de tijdgeest. Het Suezkanaal komt even ter sprake, de doorbraak van de schrijfmachine – met als markantste de Remington [die de media meer macht en kracht gaf], de Parijse Wereldtentoonstelling van 1889 [met de bouw van de Eiffeltoren] en iets sterker de opkomst van de eerste warenhuizen, die in wezen niet meer waren dan overdekte markten voor de rijke bourgeoisie. Het is dus niet meer dan logisch dat er enkel luxeproducten verkocht worden door mooie jonge meisjes. Niet enkel om de bezoekers tot kopen te verleiden, maar ook omdat zij langs die weg zochten naar minnaars om te kunnen deelnemen aan de feesten van ongebreidelde drank en seks.
Voor Zola was een roman een literair portret van de werkelijkheid, dat werd bepaald door de verschillende personages, die met hun eigenheid kleur geven aan de realiteit. Luk Perceval behield die focus met dank aan een glanzende spelersgroep. Vlaanderen en Nederland moet zich niet schamen om een regiment topacteurs, maar wat die Duitse acteurs van het Thalia Theater presteren, daar houdt het knipperen van de ogen door op en raakt de mond niet meer dicht. Hun stemtonen zijn hemels dauw en hun motoriek even precies als een Omega, het polshorloge van de maanreizigers. Door hen krijgt… 

fotograaf Armin Smailovic 

… de wraak van Perceval storm en strijd. De ondergang van onze cultuur is de schuld van de cultuurbarbaren, maar de kunstminnaars leveren geen weerwerk. Percevals producties zijn pogingen om de kunstminnaars aan te sporen tot meer dan staand applaus. Perceval wijst hen sober en juist daardoor secuur op het gevaar van een maatschappij die aan de rand van de afgrond bengelt.
Ivo van Hove en Johan Simons gaan ook die weg op. Elk naar eigen godsvrucht en vermogen. Het is wel duidelijk dat deze heren de Heilige Drievuldigheid zijn van een kwart eeuw theater in de Nederlanden. Even de grove steek: Ivo van Hove gaat verfijnd te werk – net als Fabergé, Johan Simons is heftiger - valt te vergelijken met Michelangelo, en Luk Perceval valt aan vanuit de ingekeerde blik – wat ook gezegd kan worden van Edward Hopper. Voor wie een citytrip naar Hamburg plant, moet zeker nagaan of die voorstelling tijdens zijn verblijf… 

… op de affiche staat. Een absolute aanrader. Luk Perceval heeft historische producties op zijn palmares staan, te beginnen met De meeuw van wijlen BMC, welnu Geld is er één van. Op dit moment is er nog geen aanzet om deze productie in Vlaanderen te vertonen, wat logisch is. Op de Ruhrtriënnale beleefde hij zijn geboorte. Vanaf 1 oktober staat hij in het eigen huis, Thalia Theater Hamburg.
Maar goed, laat ons hopen dat hij volgend seizoen reist en passeert in deze contreien. Het mooiste zou zijn dat de trilogie als een marathonvoorstelling geafficheerd wordt. Niet op één avond, maar  op drie opeenvolgende. Te beginnen met deel I, Liebe, gevolgd door deel II, L’argent, en eindigend met Deel III, Hunger [in wording]. 

guido lauwaert 

GELD – naar de roman van Émile Zola - bewerking en regie Luk Perceval – dramaturgie Susanne Meister & Jeroen Versteele – productie Thalia Theater Hamburg & Ruhrtriënnale – www.thalia-theater.de