 |
| Michaël Borremans |
De Gentse schilder,
ook wel de enigmatische genoemd, stelt voor de zesde maal zijn schilderijen tentoon in de ZENO X GALLERY in Antwerpen.
In tegenstelling tot zijn vorige exposities zit er een
zekere hardheid in de nieuwe werken van Michaël Borremans [1963]. Aan het eind
van het bezoek raakten schilder en verslaggever in gesprek. Met een intieme
bekentenis van de kunstenaar die enig licht bracht op diens onderste grondlaag tot gevolg.
DEEL EEN
Zoals gebruikelijk is er een folder met de
basisinformatie over de expositie. Een semi/wetenschappelijke benadering van
wat de bezoeker te wachten staat prijkt op pagina twee. De andere pagina’s, op
de laatste en de voorlaatste na, tonen de nieuwe werken met de titel, het
formaat en het materiaal waarop de schilder aan de slag is gegaan. Het geheel
leert twee zaken.
Eén
Een proef op karton of houten paneel, bij benadering A4 formaat, gaat aan de definitieve versie vooraf. Een halte tussen droom en daad. Het zijn geen kleurrijke schetsen maar gedetailleerde schilderijtjes. Er zit meer intimiteit in dan in de definitieve, grote schilderijen. De grote imponeren door hun monumentaliteit en palmen de denkruimte van de kijker in. De kleine daarentegen dringen binnen in de ziel en zetten aan tot introspectie. Hoogstwaarschijnlijk heeft de schilder die introspectie zelf nodig om het monumentale de juiste dimensie te geven.
Een proef op karton of houten paneel, bij benadering A4 formaat, gaat aan de definitieve versie vooraf. Een halte tussen droom en daad. Het zijn geen kleurrijke schetsen maar gedetailleerde schilderijtjes. Er zit meer intimiteit in dan in de definitieve, grote schilderijen. De grote imponeren door hun monumentaliteit en palmen de denkruimte van de kijker in. De kleine daarentegen dringen binnen in de ziel en zetten aan tot introspectie. Hoogstwaarschijnlijk heeft de schilder die introspectie zelf nodig om het monumentale de juiste dimensie te geven.
Twee
De mens danst door het leven, van bij zijn geboorte tot zijn dood. Borremans getuigt ervan middels een aantal schilderijen die het hoofdthema van de expositie vertalen, Fire from the Sun. Kinderen ontdekken al in de beginfase van hun bewustzijn de wreedheid en de gruwel van het leven. Werkelijk verbluffend is te zien hoe de schilder in een momentopname, wat een schilderij toch is, zoveel beweging weet te steken. Elk schilderij is een dans.
De mens danst door het leven, van bij zijn geboorte tot zijn dood. Borremans getuigt ervan middels een aantal schilderijen die het hoofdthema van de expositie vertalen, Fire from the Sun. Kinderen ontdekken al in de beginfase van hun bewustzijn de wreedheid en de gruwel van het leven. Werkelijk verbluffend is te zien hoe de schilder in een momentopname, wat een schilderij toch is, zoveel beweging weet te steken. Elk schilderij is een dans.
Clash en berusting
De twee andere [anonieme] thema´s getuigen ook van de levensdans. Michaël Borremans vroeg jonge hiphoppers te dansen op muziek van hun grootouders: rock ’n roll. Het levert stuntelige bewegingen op en daar was het de schilder om te doen. De clash tussen de generaties aan te tonen, hoe ze met elkaar botsen, vervreemd zijn van elkaar. Het bestaan is ontwricht en de levensdans kent geen maat en tempo meer.
In de derde reeks valt de berusting op. De figuren in een glanzend aansluitend pak staan stil. Treffend heeft Borremans het verlies van hun naam en faam weergegeven, en toch blijven ze in beweging, al lijkt hun gewaad hen te reduceren tot figuranten.
De twee andere [anonieme] thema´s getuigen ook van de levensdans. Michaël Borremans vroeg jonge hiphoppers te dansen op muziek van hun grootouders: rock ’n roll. Het levert stuntelige bewegingen op en daar was het de schilder om te doen. De clash tussen de generaties aan te tonen, hoe ze met elkaar botsen, vervreemd zijn van elkaar. Het bestaan is ontwricht en de levensdans kent geen maat en tempo meer.
In de derde reeks valt de berusting op. De figuren in een glanzend aansluitend pak staan stil. Treffend heeft Borremans het verlies van hun naam en faam weergegeven, en toch blijven ze in beweging, al lijkt hun gewaad hen te reduceren tot figuranten.
Theatraal schilder
 |
| Michaël Borremans - The Bread |
Nogmaals blijkt dat
Michaël Borremans een theatraal schilder is. Een mooi voorbeeld hiervan is een
vroeger werk uit 2012, The Bread. Het
was te zien in het laatste Belgisch project van Jan Hoet, Sint-Jan, en vond plaats in de Gentse kathedraal. Het videoschilderij
stond terecht opgesteld in de middengang, tussen het moderne en het klassieke
altaar. Een jonge vrouw aarzelt om tenslotte een stukje brood, de hostie, in de
mond te steken. Op het stiekeme af.
 |
| Michaël Borremans - The Bread |
De werken die momenteel tentoongesteld worden mogen dan wel geen
videoschilderijen zijn, toch zijn ze alles behalve statisch. Het wordt
benadrukt door de schilder zelf met de titel van de expositie. Ten dele
cryptisch door het eerste woord [het traditionele sardonisch grapje van de
schilder], het tweede woord echter laat aan duidelijkheid niets te wensen over,
Sixteen Dances.
Kunstbroeders
Nogmaals, en met deze expositie sterker dan voorheen, valt een artistieke broederschap met een andere, hedendaagse en wereldberoemde schilder op, David Hockney. Michaël Borremans blijft ver weg van zwembaden, geaardheid van de figuren en het kleurenpalet van de Britse schilder, toch hebben ze veel gemeen. Onder meer het haast fotografische aspect van hun techniek, de intimiteit van hun gevoelens en de onderhuidse woeligheid die zich in elk werk manifesteert. Bij Hockney is dit laatste neutraal en bij Borremans hard, maar de neutraliteit van de ene en de hardheid van de andere hebben gemeen dat ze de ervaring van wie model stond haarscherp weten weer te geven. De kijker wordt als het ware meegenomen naar het atelier en is getuige van wat er gebeurt tijdens het scheppingsproces.
Nogmaals, en met deze expositie sterker dan voorheen, valt een artistieke broederschap met een andere, hedendaagse en wereldberoemde schilder op, David Hockney. Michaël Borremans blijft ver weg van zwembaden, geaardheid van de figuren en het kleurenpalet van de Britse schilder, toch hebben ze veel gemeen. Onder meer het haast fotografische aspect van hun techniek, de intimiteit van hun gevoelens en de onderhuidse woeligheid die zich in elk werk manifesteert. Bij Hockney is dit laatste neutraal en bij Borremans hard, maar de neutraliteit van de ene en de hardheid van de andere hebben gemeen dat ze de ervaring van wie model stond haarscherp weten weer te geven. De kijker wordt als het ware meegenomen naar het atelier en is getuige van wat er gebeurt tijdens het scheppingsproces.
DEEL TWEE
Verslaggever feliciteerde de kunstenaar, het pand
verlatend, en zei dat Mercy het
schilderij is wat hem het meest getroffen heeft, zowel de kleine als de grote
versie. ‘Gewaad,’ zei de kunstenaar tussen neus en lippen. De verbaasde blik
van de verslaggever [Mercy = Genade] verloste hij als volgt: ‘Het gewaad van
Maria. Zij is de oermoeder, toch? Niet die van het christendom. Maria is eeuwen
ouder. Het christendom heeft zowat alles uit oudere religies gepikt. Ik heb een
zekere mate van verering voor Maria.’
 |
| Michaël Borremans - Mercy |
‘Dan ben je ongetwijfeld naar Oostakker-Lourdes geweest?’ zei de verslaggever
op licht ironische toon.
‘Alle bedevaartsoorden bezocht. Mijn moeder stak overal en altijd kaarsen aan. Ik lachte er mee. Moet nu vaststellen dat ik die gewoonte van haar heb overgenomen. En er mij nog goed bij voel.’
‘Alle bedevaartsoorden bezocht. Mijn moeder stak overal en altijd kaarsen aan. Ik lachte er mee. Moet nu vaststellen dat ik die gewoonte van haar heb overgenomen. En er mij nog goed bij voel.’
De verklarende tekst in de folder verwijst naar ‘de
ambigue en geladen sfeer die de werken omringt.’ Goya, Bosch of Breugel worden
er bij gesleurd. Michaël Borremans heeft ooit die aanzet zelf gegeven. Wat niet
meer dan logisch is. Elke schilder, net zoals alle andere kunstenaars, heeft schijnmanoeuvres en patroonheiligen. Mijns inziens hebben de
voorgangers echter minder invloed op het werk dan verondersteld. Wat wel
belangrijk is, en de onderlinge connectie weergeeft, is het religieuze karakter.
Dit in overweging nemend begreep ik plotseling waarom Mercy op de cover staat van de folder en een centrale plaats inneemt op de tentoonstelling. Je kan er niet naast kijken als je de tweede ruimte betreedt. Je loopt er pal tegenaan. Net zoals in een kerk het altaar, de preekstoel, de doopvont, de biechtstoel een welbepaalde plaats heeft, is de opstelling van een expositie, de openbaring van het nieuwe werk, voor Borremans uiterst belangrijk. Bij Sixteen Dances draait alles rond de peetmoeder.
Dit in overweging nemend begreep ik plotseling waarom Mercy op de cover staat van de folder en een centrale plaats inneemt op de tentoonstelling. Je kan er niet naast kijken als je de tweede ruimte betreedt. Je loopt er pal tegenaan. Net zoals in een kerk het altaar, de preekstoel, de doopvont, de biechtstoel een welbepaalde plaats heeft, is de opstelling van een expositie, de openbaring van het nieuwe werk, voor Borremans uiterst belangrijk. Bij Sixteen Dances draait alles rond de peetmoeder.
Na het korte gesprek met Michaël Borremans ben ik op mijn stappen teruggekeerd. Ik voelde dat ik iets over het hoofd had gezien. En jawel hoor. Beide versies van Mercy verschillen. De grote is het vooraanzicht van het gewaad en de kleine het achteraanzicht.
Ja, Michaël Borremans is deels David Hockney, deels Jan Van Eyck en een christen. En een schelm. Zoveel is zeker.
guido lauwaert
MICHAËL BORREMANS –
Sixteen Dances
Zeno X Gallery – van 6 september t/m 14 oktober 2017.
van woensdag tot zaterdag van 1 tot 5 uur.
www.zeno-x.com
Zeno X Gallery – van 6 september t/m 14 oktober 2017.
van woensdag tot zaterdag van 1 tot 5 uur.
www.zeno-x.com
Prima stuk, Guido.
BeantwoordenVerwijderen