vrijdag 24 augustus 2018

BJÖRN SOENENS: DE STEM UIT AMERIKA



Björn Soenens in actie in New York 


De vaste correspondent van de VRT in Amerika heeft een boek geschreven over een ordinaire straatvechter: DAGEN ZONDER TRUMP. 

Het beste bewijs dat ‘de droom van Amerika’ een kwestie van gokken is, is de huidige president van Amerika. Donald Trump wist wat de zure klachten van het werkvolk zonder werk zijn, heeft zijn hersenerwt op zero gezet en gewonnen. Misschien is het nog simpeler: de dommen kiezen voor een dwaze. Maar Björn Soenens, de huidige stem uit Amerika, zit er mee, en is er zo door omringd dat er een boek te maken viel met de strapatsen van de grote twitteraar. 

Duiding bij duiding
Our man not in Havana, but in New York is een journalist pur sang. Hij informeert en geeft tegelijk duiding. Sterker, hij geeft duiding bij duiding, zoals uit het voorwoord blijkt. De lezer heeft dat lesje niet nodig, hij kan zelf wel uitmaken wat de meaning of life van de journalist is. Waarmee de enige kritische noot van DAGEN ZONDER TRUMP gekraakt is.
Björn Soenens kan zijn persoonlijke overtuiging in de verslagen voor de Vlaamse televisie neutraliseren, toch proef je in diens ‘Berichten uit Amerika’ zijn sociaal gekruid engagement, gebaseerd op de Verlichtingsgedachte. Zij begint met de erkenning van de werkelijkheid. In verband met Donald Trump: is hij op democratische wijze verkozen? Tot het tegendeel – Russische inmenging – is bewezen, is het antwoord, ja, de brulkikker is naar wet en orde terecht Amerikaans president. M.a.w., je mag het niet eens zijn met de man, maar je mag het hem niet kwalijk nemen dat hij president is. De Amerikaanse kiezer is daarvoor verantwoordelijk, zelfs zij die niet zijn gaan stemmen. Een gezegde dat in de Verlicht Franse hoofdstad de ronde doet is hieromtrent helder als het water van Lake Tahoe: ‘Les Americains, ils ce sont Trumpez.’ 

Björn Soenens bij zijn kapper in N.Y. 
Eerder voordeel dan nadeel 
Dit gezegd zijnde, wat is het verschil tussen de journalist en de auteur? Een journalist en zeker een televisieverslaggever moet bondig zijn. Als auteur kan hij uitweiden. Dat lukt Soenens wonderwel omdat zijn schrijftaal heel dicht bij de spreektaal aanleunt en hij extra garnituur in zijn berichten steekt. Zo kan hij beter aantonen waarom de kritiek op Trump vaak een averechts effect heeft. De president heeft er eerder voordeel dan nadeel van. Door het morrend volk dat al gauw meent dat hún man in zijn eentje moet opboksen tegen de politieke profiteurs, van links én rechts, en de vertegenwoordigers van de gegoede klasse, de journalisten, vooral die van de geschreven pers. Voorbeeld [pagina 30]: ‘De unanieme anti-Trumpmentaliteit van de eerbiedwaardige media loopt volgens de Amerikaanse historicus en politiek analist Thomas Frank nagenoeg parallel met de houding van dezelfde media om mensen voor te schrijven hoe ze eigenlijk zouden moeten denken, of wat ze moeten vinden van de wereld. Daar zit ‘m de kneep. Een pleidooi voor het omarmen van multiculturalisme, globalisme, internationale handelsakkoorden, stedelijk denken en culturele tolerantie tegenover alle seksuele geaardheden, wordt door miljoenen Amerikaanse burgers als een elitaire zienswijze, ver weg van hun eigen zorgen.’ 

Streng maar rechtvaardig
Eén tegen allen werkt altijd averechts. Björn Soenens heeft dat goed begrepen en tipt de lezer zonder partij te kiezen. Hij is streng maar rechtvaardig. Al blijft hij een criticus, wat elke journalist ongeacht zijn persoonlijke visie moet zijn. Als auteur, en met dit boek heel sterk, kan hij echter de mediakudde verlaten. Vanuit een persoonlijke visie commentaar geven op het wel en wee van Amerika onder Trump, wat er aan die kerel voorafging en wat er vermoedelijk na hem staat aan te komen.
Om dit te bereiken hanteert Soenens een truc, niet van de foor maar van de katheder: hij laat de tegenpartij aan het woord of toont hun wijze van handelen aan om te trumpen op Trump. Terwijl Björn Soenens, aan de onderliggende toon te zien, in de grond van zijn hart een anti-Trumper is, wijst hij precies aan wat er fout is met al dat gekat op Donald. Het maakt dat DAGEN ZONDER TRUMP een boek is met eerder filosofische dan politieke reflecties. Met als gevolg dat het aanvaardbaar is voor de linkse als de rechtse lezer. Wat op zich weer meebrengt dat dit boek commercieel een voltreffer is, want ik heb een derde druk in de hand en die dateert van mei van dit jaar, een maand na de eerste en de tweede druk. 

Björn Soenens met pyjama 

Soenens als hobo
In de meeste berichten daagt Donald Trump op. Logisch, hij is op korte termijn als de Nar van het Witte Huis even beroemd geworden als de koe van La Vache qui rit. Toch zijn de meest swingende beschouwingen deze waarin de president hooguit met een half woord ter sprake komt. Soenens wordt daarin een hobo die de vinger legt op de Amerikaanse pijnpunten. De lezer leert er de onderkant, achterkant en zijkant van het Amerikaanse leven door kennen en eigenlijk interesseert Björn Soenens dat meer dan de strapatsen van de president.
Af en toe komt een film ter sprake, uit de tijd dat Hollywood nog geen kitschfabriek was, zodat de lezer een extra aanknopingspunt heeft, zoals Paris, Texas van Wim Wenders. Dit in verband met een natuurramp waarin Florida niet het Aards Paradijs blijkt te zijn maar het voorgeborchte van de hel. 

Soenens ware aard
Ook blijkt Bjôrn Soenens verkikkerd te zijn op de grandeur van honderdjarige hotels. In het verslag over de laatste nacht in de bar van het ten dode opgeschreven Waldorf Astoria Hotel, maakt de lezer pas echt kennis met wie Soenens werkelijk is: uiterlijk een stoere jongen, innerlijk een overgevoelig man, belezen en kunstgevoelig.
Het overduidelijkst komt dit tot uiting in het verslag over de zittingen van de nachtrechtbank van New York, waarin zowel de roman Misdaad en Straf van Dostojewski ter sprake komt als Bob Dylans Hurricane. De schrijver zowel als de zanger worden opgeroepen om Soenens’ ware aard te tonen.
Als journalist van de VRT is dat te merken, maar nog veel meer als auteur van de verslagen van een man on the road. 

guido lauwaert
BJöRN SOENENS - DAGEN ZONDER TRUMP – Berichten uit Amerika – Uitgeverij De Arbeiderspers – 256 blz. - ISBN: 9789029523875 - € 19,99 
 



zondag 19 augustus 2018

GENT FESTIVAL & ODEGAND




Over een maand is het weer zover. Het GENT FESTIVAL, voorafgegaan door OdeGand, het jaarlijks volksfeest voor de betere bourgeoisie. 

De verwachtingen staan hooggespannen. Wie de omzendbrieven en de brochures naarstig bekijkt valt het op dat beide initiatieven van een uitzonderlijke kwaliteit zijn. Heel wat betere dan de recente edities. 



Machtswisseling
De reden valt uit de programmatie op te maken. Een drietal jaren geleden is er een machtswisseling geweest, op vrij grote schaal. Met veel enthousiasme is een welhaast uitsluitend vrouwelijke ploeg aan het werk geschoten. Maar het is niet omdat met één mond gesproken wordt men op één lijn zit. De programmering was daardoor een compromis. Op een bepaald moment neemt men beslissingen omdat de tijd dringt en conflicten vermeden willen worden. Het resultaat was een ratjetoe.
Een paar nieuwe medewerkers daarenboven die niet de juiste keuze bleken. Niet dat ze ongeschikt waren. Klikt het echter niet, rammelt dat de deur uit. 

Totale zeggingskracht
Gedurende de voorbije twee jaar is de top herschikt. Veerle Simoens heeft alle macht naar zich toe getrokken. De totale zeggingskracht over de organisatie en programmatie heeft ze veroverd. Het lijkt dictatoriaal gedrag en is het ook. Wat niet wil zeggen dat dit fout is. Juist door een inname van beide stoelen heeft directeur Ivo van Hove van Toneelgroep Amsterdam het beste theatergezelschap van de wereld gemaakt. 

Door zich te omringen met mensen die onvoorwaardelijk in haar geloven viel bij Veerle Simoens een last van de schouders. Zij kon zich voor de nieuwe editie van GENT FESTIVAL en ODEGAND volledig richten op de programmatie en slechts met een half oog naar de organisatie kijken. Niet dat ze niet luistert naar adviezen van medewerkers. Ze hoeft voor het oplossen van problemen zich evenwel geen zorgen te maken. En tip, een vingerwijzing en hup, het komt voor mekaar. Alles wat met kunst te maken heeft moet een democratisch hart hebben en een dictatoriale ziel. 

Bach is Zeus
Goed, hoe vertaalt zich dat in de programmatie? Wel, met concerten en kunstenaars uit het muziekgenre van een hoger niveau. De voorbije jaren was er één uitschieter, dit jaar meerdere. Zeggen dat er solisten en groepen aangesleept werden om de gaten te vullen is een belachelijke belediging.
De 61ste editie vaart onder het begrip MACHT. Hoe beter te beginnen dan met de componist die de Zeus van de muziekkunst is, Johann Sebastian Bach. Zijn Hohe Messe’ heeft een koninklijke ondertoon die protestantse én katholieke invloeden vermengt ten bate van de hemelse status. Voor de uitvoering [maandag 17 september] tekent het Amsterdams Baroque Orchestra & Choir, o.l.v. Ton Koopman. De eigen stempel van Koopman valt niet op te maken aan een eigen invulling van de compositie maar halen wat in het bot ervan zit, het merg. 

Enfant terrible
We kunnen hier niet elk concert en uitvoerder fileren, een paar is voldoende om de lezer zelf te laten zoeken naar wat het bot inhoudt. Bovendien zal het tweede voorbeeld mijn visie op het inhoudelijke van deze editie bevestigen. Patricia Kopatchinskaja wordt het ‘enfant terrible’ van de vioolwereld genoemd. Die eretitel verdien je niet door braaf met de strijkstok de partituur te volgen. Zij heeft een haast seksuele verhouding met haar instrument en de componist. Die driehoeksverhouding levert nieuwe inzichten op composities op. Zelf zegt zij in een interview voor de brochure ‘waarvan de betekenis nog niet bekend is’. 

Dat lijkt me wat te hoog gegrepen. We zullen dit maar interpreteren als over-enthousiasme van de geïnterviewde of een slordige vertaling van de interviewer. Enfin, haar ontdekkingsreis [dinsdag 18 september] is geen verblijf in een pretpark maar een uitstap in bekend maar – volgens haar – onvoldoende ontgonnen gebied. De moeite waard, lijkt me, om haar vioolspel als toeschouwer te lezen met het oog en het oor, én haar machtsspel te ruiken. 

Solsleutel en baton
Nu we toch goed op dreef zijn, vooruit, een derde kijk op een ander concert en zijn uitvoerders op een verhoog gezet. De dirigent Esa-Pekka Salonen komt met de zevende symfonie van Anton Bruckner en Opus 4, Verklärte Nacht, van Arnold Schönberg

De symfonie van Bruckner is een muzikaal pathetisch machtsvertoon. Opus 4 van Schönberg dan weer is een palet van emoties loepzuiver instrumentaal hertaalt, zonder schuiver in de partituur. De opus is de perfectie genaderd zoals Ludwig Wittgenstein het denken over de betekenis van de taalwoorden afzonderlijk en in combinatie verwoordt.
De sterkte van beide composities liggen in de macht van – bij wijze van spreken – de solsleutel, verklaart door de baton. Als hofhouding om dat duidelijk te maken sleept de dirigent de muzikanten van de Philharmonia Orchestra London achter zich aan. 



Machtig volksfeest
Het ronduit volkomen geslaagd maandprogramma – met slechts één vederlichte toets [DISTORTION, a Hymn to Liberty, 20 september] wordt voorafgegaan door een groot volksfeest voor de betere bourgeoisie, ODEGAND [zaterdag 15 september]. Op allerlei locaties worden concerten gegeven van kwaliteit en toch met een speels karakter. Ieder zijn meug, maar ik kijk uit naar een selectie van liederen uit de sprookjesachtige symfonische suite PEER GYNT van Edvard Grieg in een uitvoering door het Symfonieorkest Vlaanderen. Sopraan Liesbeth Devos moet de slagaders van de toeschouwers versterken en de herseninhoud extra laten kronkelen. 

ODEGAND is een lichtvoetige maar verfijnde muzikale wandeling, die zijn hoogtepunt bereikt met het vuurwerk vanop de Sint-Michielsbrug, en dit voor een paar duizend toeschouwers op de kaden van de oude binnenhaven en in bootjes op de Leie. Dit machtig stadsfestival van één dag op en langs het Gentse water benadert het carnaval van Venetië op het Canal Grande. 

guido lauwaert 

GENT FESTIVAL VAN VLAANDEREN & ODEGAND
tickets > info@ticketsgent.be – Sint-Baafsplein 17 – 9000 Gent
info programma en data > www.gentfestival.be