SNEEUW

Foto Erik van Zuylen 

De roman Sneeuw van de Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk is niet zijn beste boek. Langdradig, mist tempo en actie, sleept zich op klagerige toon voort. Regisseur Luk Perceval is er alsnog in geslaagd uit het verhaal een boeiende voorstelling te vissen. Kortweg: Sneeuw van het NTGent is koud, statisch, maar stilistisch prachtig. 

Een regisseur tracht, via een verhaal, ons, toeschouwers, iets te vertellen van wat hij heeft meegemaakt, wat hij aanvoelt als geluk, twijfel of droefenis. De manier waarop hij het verhaal vertelt, puurt hij uit een vorm van kunst of literatuur. Wat die vorm ook is, het is de logische weg om zijn ervaring karakter te geven. Op een wijze waarvan hij hoopt dat de toeschouwer het begrijpt en aanvaardt. 

Het verhaal dat Luk Perceval – met de steun van dramaturg Steven Heene – heeft gevangen, is maar een beperkt gedeelte van de roman. Wat Turkije politiek is en hoe het militair in de huidige situatie is beland, onder druk van wijzen en profeten van een godsdienst – al de filosofietjes en anekdotes daaromtrent, heeft het duo geschrapt. Zo wordt ook het verbod op het dragen van de hoofddoek dat leidt tot zelfmoord bij meisjes, een marginaal gegeven. Perceval & Heene hebben zich geconcentreerd op een liefdesaffaire. 

Een dichter, Ka, keert, onder het mom van journalist met een opdracht, naar zijn geboortestad terug om een oude vlam weer te vinden en te trachten de verhouding nieuw leven in te blazen, want, obsessie die hem vervolgt: de liefde was zo kort, het vergeten zo lang. Wat op een sisser uitloopt. Ze is weliswaar gescheiden, maar haar ex wil haar terug en zij heeft andere zorgen aan haar hoofd. Teleurgesteld en onder lichte dwang van de overheid keert Ka naar Frankfurt terug. Het enige wat de tocht van de nieuwe Odyssee naar huis heeft opgebracht, is dat Ka verlost is van een schrijversblokkade. Negentien gedichten heeft hij geschreven tijdens het verblijf dat niet naar verwachting was: van hoog naar laag, nee, van laag naar nog lager. Afijn, troostprijs: een nieuwe dichtbundel. 

Heel eenvoudig gezegd. De scheiding van Kerk en Staat, zo prominent aanwezig in de roman, is als voorstelling geen staatszaak meer maar een familie- en relatiekwestie. Ook de negentien gedichten, als uitingen van gemoedstoestanden, zijn zo goed als gesneuveld. De compacte tekst die er rest, is een mix van vertel- en speltheater, met de nadruk op vertellen. Zoals iemand een ander een ervaring vertelt en het, tot een betere grip erop en snap ervan, kleurt met dialogen. Begint de vertelling licht, gaandeweg wordt die zwaar om aan het eind loodzwaar te zijn. Het sneeuwt niet alleen buiten maar tevens in het hoofd van de verteller.

Het landschap van de voorstelling is ronduit schitterend, de actie van de spelers treffend en passend, geen overtollige beweging. Het valt meer en meer op dat Luk Perceval met zijn regies het spektakel en de mimiek vermijdt. Hij wringt en dwingt de acteurs tot een spel waarin alles innerlijk beleefd wordt. Zo sterk moet het gespeeld worden dat de toeschouwer meeleeft en wat hij hoort en ziet zich nestelt onder zijn schedel. ‘Gecondoleerd met…’ mag geen staande uitdrukking meer zijn, maar een oprecht medeleven. 

Pierre Bokma [foto: Jules August] 

Het resultaat is zuiver spel van alle acteurs. Pierre Bokma als de voorste boottrekker. Het is, als de verteller en het hoofdpersonage Ka, zijn taak en die is raak. Maar ook Els Dottermans als de eeuwige geliefde Ipek houdt het strak, wat haar en haar rol siert. Verrassend is het spel van Frank Focketyn. Geen spoor van geschmier, iets wat hem al te vaak overkomt. Heerlijk om Focketyn eens ‘sober’ te zien spelen. De gastacteurs, van Turkse afkomst, zijn goed ingeburgerd, in de Westerse maatschappij én de voorstelling. Chapeau dus voor Melih Gençboyaci, Cecil Toksöz en Dilan Yurdakul. Ze verdienen een vast contract bij het Gentse gezelschap. Melike Tarhan zingt zonder een krasje enkele liederen. Een genot waar het verhaal niet lichter van wordt, maar zijn grijsheid door verliest. 

Melike Tarhan [zang] - [foto: Jules August] 

En ja, het moet gezegd: het decorontwerp van Katrin Brack ligt in de lijn van wat haar het best ligt en zoals we die kennen. Toch sta je ook hier weer met bewondering naar haar vormgeving te kijken. Hoe functioneel die is, zorgt voor verbazing, leidend naar opperst genot. 

Sneeuw is geen luchtige productie. Staan de spelers echter scherp en zijn de toeschouwers klaarwakker, worden de belevenis op het podium en de ervaring in de zaal een huwelijksfeest. Luk Perceval heeft uit een zwakke roman een juweel gehaald dat je wilt terugzien. En zijn de sociale belevenissen van een gezin en haar vriendenkring niet miniaturen van deze van een staat en zijn instituten? Zo bekeken is Sneeuw een portret van een land dat Westers wil zijn maar Oosters wil blijven. Een moeilijke dracht. 

guido lauwaert

SNEEUW – naar de gelijknamige roman van Orhan Pamuk  

regie Luk Perceval 

productie NTGent in coproductie met Zina / Female Economy www.ntgent.be 

De romans van Orhan Pamuk zijn uitgegeven door De Bezige Bij