THE BLACK POLE

Juni is zowel voor studenten als docenten de zwaarste en de spannendste maand. Wel de boeiendste. Na 8 maanden werk is er resultaat. Dat kan mee- dan tegenvallen, maar dat doet niets af van het boeiende. Dit wordt zeer intens ervaren in het kunstonderwijs, in het bijzonder de toneelopleiding. Ze moeten een eigen productie maken, individueel en in groep, en presenteren aan een publiek. Kom ik over, slaat de voorstelling aan. 

Zulke ‘proefwerken’ zijn tevens een kans om na te gaan of er jonge mensen zijn waar enig bovenmaats talent bij te bespeuren valt. En kijk, dat was het geval met de voorstelling The Black Pole van Marieke de Zwaan en Benjamin Abel Meirhaeghe. De eerste van de Toneelacademie Maastricht en de tweede student van de toneelafdeling van het Gentse KASK. Vermoedelijk, want zulke producties missen publieksinformatie. Omdat de meeste toeschouwers collega’s zijn of verwanten die via de wandelgangen al voldoende met info gevoed werden, maar ook omdat hun de tijd en middelen ontbreekt om daar geld in te pompen en aandacht aan te besteden. Voor The Black Pole par exemple hadden ze slechts één dag met de figuranten kunnen repeteren. Het mag echter niet betekenen dat een minimum aan informatie de toeschouwer bezorgd wordt. Een blaadje, meer moet dat niet zijn.
Wil het geval dat voor deze voorstelling [zonder woorden] nu net de figuranten de voorstelling niet maken maar spelen, met een naturel die de spanningsboog strak laat staan. Voor de duidelijkheid: de scènes worden gescheiden door het neer- en ophalen van een doek. In het nu volgend verhaal wordt de scheiding tussen de scènes aangegeven met een gedachtestreep [-]. 

Het verhaal 

Reizigers slenteren de gate van een luchthaven in. Ze zijn vreemden voor elkaar. Na lang wachten inchecken. – Interieur vliegtuig. De reizigers zitten te lezen, te dutten, te chatten. Een zeldzaam contact. Vliegtuiggeluid. Duur: 30 minuten! – Bestemming bereikt. Het blijkt een groepsreis te zijn van het bekende soort:14 dagen Peru voor 1.099 euro i.p.v. 2.400 euro pp. Alles inbegrepen. Kennismaking met Inca’s. - IJs breekt. Er wordt onderling contact gelegd. Bezoek aan musea en markten. Het contact onder elkaar neemt toe, zij het nog voorzichtig. – Hoogtepunt van de reis: bezoek aan een Incastad, waar [toevallig?] het jaarlijks carnaval, offerfeest of een combinatie van beide doorgaat. Eerst aarzelend maar gaandeweg enthousiast feesten de reizigers mee. Ze gaan uit de bol. Kleurrijk spektakel, rijkelijk versierde kostuums, toast op nu, straks, de aanwezigen en de afwezigen, de gids en de zonnegod – Terugreis: de reizigers zijn weer vreemden voor elkaar. Hebben opnieuw letterlijk en figuurlijk hun burgerlijk plunje aangetrokken. – Doek. 

De moraal van het verhaal 

Driekwart van de Westerse bevolking is geen reiziger. Het reist wel maar niet om kennis op te doen, andere culturen te leren kennen. Het reist ter ontspanning. Een deel wil wel eens wat anders. Het kiest echter de makkelijkste weg. Een voorgebakken groepsreis waar geen enkel risico aan verbonden is en eenmaal terug thuis bluft het met de ontdekkingen die werden gedaan. Enig man! Wat spannend, zeg! Maar alles is gelukkig goed afgelopen! Terwijl het zich geen moment uit de groep heeft losgemaakt om op eigen kracht het onbekende te zoeken. Om het hoofd [en de eigen cultuur] eens te refreshen. Kortom, mensen lopen een museum in, participeren aan een feest, vinden het enig, zonder dat het enige invloed heeft op hun gedrag. Ze zijn zo geconditioneerd door wet en orde dat verwondering slechts een korte-termijn invloed heeft. Eenmaal ‘nuchter’ nemen ze de vertrouwde pose weer aan. 

De boodschap van de moraal
De bedenkers van The Black Pole [= het kernpunt; de draaicirkel] wijzen met hun proefwerk op het trieste van zulk bestaan. Een bestaan dat leidt tot angst en afkeer voor andere volkeren. Die ver van onze leefwereld willen houden. Wat bijdraagt tot het verval van onze cultuur. Die nu net verhinderd kan worden door de vermenging van rassen, generaties en culturen. Haal er de geschiedenis maar bij: de Westerse beschaving heeft een hoog niveau bereikt onder meer door de invloed van bezetters, inwijkelingen en volksverhuizingen. Voor al wie gezichten kan lezen is het duidelijk bij wie Spaans, Arabisch, Romeins of Grieks bloed door de aderen stroomt.
Reizen is dus verrijkend. Zolang de reiziger niet aan het handje gehouden wordt. Eigen initiatief is gezond en opent de geest. Om het met Albert Einstein te zeggen: ‘Het leven is als fietsen. Je moet de vaart erin houden om niet om te vallen.’ 

De wijsheid van de boodschap
Zijn dergelijke proefwerken overwegend luchtig, houden ze niet meer in petto dan wat vrolijk vertier, de voorstelling van Marieke de Zwaan en Benjamin Abel Meirhaeghe haalt wat wijsheid betreft een hoog niveau. De boodschap is coherent opgebouwd en wordt helder uitgestald. Aan wat ik al eerder aan proefwerk van Marie de Zwaan zag, valt op te maken dat zij de dragende kracht is. Zij weet serieux heerlijk te combineren met joyeux. Bovendien, ze laat de toeschouwer nadenken.
Als Marieke de Zwaan kansen in het hoger theatercircuit krijgt, zou zij wel eens een regisseur van sterk kaliber kunnen worden. Zij heeft er de geest en de power voor.
Of haar talent op korte termijn verzilverd wordt, is zeer de vraag. De talentscouts van onze gesubsidieerde theaters groot en klein waren in geen velden of wegen te bekennen. Ook die van het NTGent blonken uit door onzichtbaarheid. Ze laten studenten toe de schouwburg te bezetten, maar hebben geen oog voor hun inhoudelijke prestaties. Jammer, en schandelijk.

guido lauwaert
gent, 2017-06-27 

THE BLACK POLE – idee & realisatie Marieke de Zwaan en Benjamin Abel Meirhaeghe – nog te zien op 9 juli / Nationaal Theater, Den Haag.