OBSESSION

Halina Reijn, Jude Law & Gijs Scholten van Aschat 

foto: Jan Versweyveld 

Tot de wereldwijde Top Tien van de politieromans behoort The Postman Always Rings Twice van James M. Cain. De roman is verschillende malen verfilmd en nooit is een bewerking mislukt. Het toont de sterkte aan van het scenario. Ivo van Hove heeft er een toneelbewerking van geregisseerd. Geslaagd, maar wel kantje boord.

James M Cain [1892-1977] was journalist, romancier en toneelschrijver. De drie genres zitten in al zijn literair werk, met als uitschieter de hoger genoemde roman uit 1934. Samen met het daarop volgende Double Indemnity [1936] wordt Cain beschouwd als een der voornaamste vertegenwoordigers van het zgn. ‘hardboiled’ realisme van de jaren dertig en veertig in de VS. Het zijn rauwe verhalen vol misdaad en geweld, geschreven in een directe, onopgesmukte stijl. Door de evenwichtig gedoceerde drie genres werd hij onder meer scenarioschrijver in Hollywood. 

foto Jan Versweyveld 

Het verhaal 

De laatste verfilming dateert van 1981 met in de hoofdrollen Jack Nicholson, Jessica Lange en John Collicos. Het verhaal van de roman wordt nauwgezet gevolgd. Frank Chambers is een zwerver. Hij neemt een baan aan in een wegrestaurant, dat wordt geleid door de naïeve Nick Papadakis. Nick is getrouwd met de aantrekkelijke Cora, die bovendien veel jonger is dan hijzelf. Het klikt tussen Frank en Cora. Ze smeden een plan om Nick uit de weg te ruimen. Wat lukt. Maar eenmaal de klus geklaard slaat de liefde om in een haat met als catharsis de dood van Cora. Een crash met de wagen. De commissaris – die al een complot vermoedde – lukt het om hem te laten veroordelen voor dubbele moord. Geld [een levensverzekering] speelt een niet onbelangrijke rol. 

De bewerkingen 

Luchino Visconti heeft het verhaal licht gewijzigd en zijn versie werd de basis van Obsession van Ivo van Hove. Een Engelse titel en logisch. De onder de prijzen bedolven Kempenaar regisseerde de bewerking voor The Barbican, Londen. Met een drietal acteurs uit het gezelschap waarvan hij algemeen directeur is, Toneelgroep Amsterdam. Halina Reijn is de femme fatale Hanna, Jude Law de zwerver Gino en Gijs Scholten van Aschat, Joseph, de uitbater van het wegrestaurant annex garagist. 

Van Hove heeft het al ten bate van de concentratie op de emoties bewerkte scenario van Visconti nog meer gestript om ze naar een hoger niveau te tillen. Is het verhaal haast altijd de rode draad, in de versie van The Barbican/Toneelgroep Amsterdam is het herleid tot een stippenlijn. De personages, daar gaat het om, en hun lokkende en botsende gevoelens. Om ze te voeren naar een explosie met de morele ondergang van de twee protagonisten. 

foto Jan Versweyveld 

Het resultaat 

Op het moment van de explosie wordt duidelijk wat de reden is van de slechts ten dele geslaagde productie. Jude Law mag dan een mooie jongen zijn en voortreffelijk acteur, het lukt hem niet de poema-passie op te brengen voor de liefdesclash. Zijn passie is niet naturel. Halina Reijn is dat soort hartstocht aangeboren, maar door het koele tegenspel van haar amant lijkt haar amoureus spel van aantrekken en afstoten geforceerd. Het blijft acteren volgens het boekje. Het gekunstelde zet zich voort in het spel van de andere acteurs. Als dat veertig voorstellingen – de Londense serie – duurt, verliest de voorstelling flink wat fut. Ivo van Hove zal ongetwijfeld geprobeerd hebben Jude Law te overhalen erotische bliksems in zijn spel te steken maar is daar niet in geslaagd. De beeldende en auditieve explosie staat in al te schril contrast met de passionele. 

On the road
Is het acteren niet wat de toeschouwer mag verwachten bij een regie van Ivo van Hove, de voorstelling wordt gered door de scenografie, de videoprojecties en de lichtregie van Jan Versweyveld. Het decor straalt door licht en decor een sfeer uit die we kennen van de schilderijen van Edward Hopper. 

Blijft Obsession zoals uit de oorspronkelijke roman blijkt, een halte on the road, gelukkig ruik je de Griekse wortels van het boek  / de film / het toneel en het Christelijk religieus karakter. 

De muziekkeuze is treffend en passend met als leidmotief This Land Is Your Land van Woody Guthrie, in een aangepaste versie. Terecht, dat beroemde lied, want hartstocht en passie is ons aller wens, of zou dat tenminste moeten zijn. 

guido lauwaert
gent, 2017-06-18

OBSESSION – ***
productie Barbican [Londen] & Toneelgroep Amsterdam
gezien Koninklijk Theater Carré, Amsterdam – 17 juni 2017
nog te zien 23 t/m 25 juni Luxemburg Théâtres de la Ville.
www.tga.nl