ROBERT ANKER – IN DE WERELD

Kan je een boek bespreken dat je niet hebt uitgelezen? Ja, dat kan. Het verhaal is niet zo belangrijk. De korte inhoud ervan staat op de achterkaft en de website van de uitgeverij is niet karig. Het gevoel dat je bij het lezen besloop, moet in woorden, zinnen omgezet worden. Het verwekt in het geval van de laatste roman van de begin dit jaar overleden Robert Anker geen groot enthousiasme. 

Over de doden niets dan goeds. In zoverre het over hun leven gaat, geldt dat zeker. Betreden we echter hun werkterrein moet elke opinie nuchter zijn. Die staat boven het leven of de dood. Helaas gaat die gedachte blijkbaar niet op voor de Nederlandse critici. In de wereld werd onder de lof bedolven, wat mij tot aanschaf heeft gebracht. Alle andere boeken op de wachtlijst moesten geduldig zijn, wat hun moeilijk viel, aan hun schuiven en kreunen te zien. 

De roman is opgedeeld in drie boeken. Het eerste [De leproos] telt vier hoofdstukken, het tweede [In de wereld] drie delen – elk met een aantal hoofdstukken, en het derde [Thuis] één hoofdstuk. Het is de keuze van de auteur, maar helaas bevordert het niet wat de auteur voor ogen stond. Hij heeft voor een bijzonder strak tempo gekozen [waarover zo meteen meer], wat echter beschadigd wordt door de opdelingen. Wil je vaart moet de opdeling even sober zijn dan de vormgeving. Een roman als Voyage au bout de la nuit, van Louis-Ferdinand Céline, heeft een [Romeinse] nummering, c’est tout. Geen titels en geen ‘onderboeken’, hoewel het verhaal zich laat opdelen in vier delen, zijnde Europa, Afrika, Amerika en Europa.
By the way, de tweede roman van Céline, Mort à credit, is een heerlijk braaksel van goed zeshonderd bladzijden zonder opdeling. Slechts af en toe een witlijn. Deze werkwijze maakt het braaksel tot een delicatesse. Zeker als de roman een pageturner wil zijn, wat in het geval van In de wereld van Robert Anker duidelijk de bedoeling was. 

Het eerste hoofdstuk beantwoordt aan de intentie van de auteur. Een kleurrijk spektakel is het geworden, net een overbevolkte marktdag, versterkt door een regiment toeristen uit Spanje en twee uit Japan. Moet ook wel, de Blijde intrede van hertog Karel de Stoute [1433-1477] in Gent gaat die dag door. Robert Anker volgt Joris, het hoofdpersonage, op de voet alsof hij de verslaggever van diens leven is. Wat natuurlijk niet het geval is, maar de auteur weet het geloofwaardig over te brengen, wat pleit voor Ankers talent als schrijver. 

Kameraad Joris, een geacht burger, krijgt last van hoest en nies. Na doktersbezoek en een second opinion wordt hij als leproos bestempeld en moet het gasthuis in. Voortaan is hij een levende dode. Joris gaat het verblijf aldaar gauw vervelen en besluit de goede stad Gent te verlaten en de wereld in te gaan. De wereld van Vlaanderen en Brabant anno tweede helft van de vijftiende eeuw. Vanaf dat moment, Boek II, stokt het tempo, blijkt de verhaallijn dun te zijn en verliest Anker zich in nevenverhalen met tientallen detailleringen waar hij met de loep op zit, wat tot saaie, niet ter zake doende zijsprongen leidt. 

De goede lezer beseft – al had hij het al wel eerder door, of er op z’n minst een zwaar vermoeden van – dat de gehele roman het vertellen van schilderijen is. Wat een blinde niet ziet kan hij horen. Zowat alle werken van de Vlaamse Primitieven komen aan bod. Maar ook figuren uit de Vlaamse literaire geschiedenis, zoals Ondineke van Louis Paul Boon, worden opgevoerd. Net als bij Boon is zij in de roman van Anker een meisje van onburgerlijke, heerlijke vederlichte zeden. Leuk grapje, maar met zulke moet je spaarzaam omgaan. Kort samengevat: In de wereld is eerder een reisgids dan een roman. 

Die door de wereldt sal gheraken
Die moet connen huylen metten honden
Ende moet oock connen diuerssche spraken
Die door de wereldt sal gheraken
Hier waerheyt seggen en ghinder missaecken
Vooren saluen ende achter wonden
Die door de wereldt sal gheraken
Die moet connen huylen metten honden. 

Op de pagina voorafgaand aan de inhoudsopgave staat een citaat – net hierboven overgenomen, van Anthonis de Roovere, een Vlaams romanschrijver uit de 15^de eeuw. Met dit citaat wijst Robert Anker naar de voornaamste bron van zijn roman, de in 1531 Dits die excellente cronike van Vlaenderen.  Goed bekeken is In de wereld een nieuwe versie van deze cronike. Daar is niks verkeerd mee, ware het niet dat je beter wilt zijn dan het origineel. Dan loop je je algauw te pletter op de mechaniek van de Rubiks kubus.
Wat dus goed begonnen was verliest door het verhaal afhankelijk te stellen van de techniek aan spankracht. 

Het laatste hoofdstuk, als Boek III vooraan in het boek aangekondigd, maar achteraan Deel III genoemd wordt [een tweede na Deel III van Boek II], handelt over de terugkeer van Joris in Gent. Thuis is de titel. De verteller vertelt: ‘Ik zit aan mijn tafel voor het raam dat uitziet op de hof waar alles begint uit te botten, het voorjaar komt eraan, het eerste voorjaar van de nieuwe eeuw, we schrijven 8 maart 1500. Gisteren is hier in Gent Karel van Luxemburg gedoopt, tweede kind van Filips van Bourgondië en Johanna van Castilië.’ 

De gedoopte is uiteraard niemand minder dan Keizer Karel V. Gespreid over een achttal bladzijden duikt de zeventigjarige verteller – even oud als de auteur, de toekomst in, onder het baldakijn van Anthonis de Roovere. De late middeleeuwer werd door het Gentse stadsbestuur erkend als rederijker. Hij kreeg ervoor een uitkering, net als Robert Anker een aardig bedrag incasseerde voor het schrijven van In de wereld van het Nederlands Letterenfonds, zoals blijkt uit een toelichting in de colofon. 

In de eerste alinea schrijf ik dat ik de roman niet uitgelezen heb, om in de voorgaande alinea het laatste hoofdstuk aan te raken. Niks mis met die bewering. De lezing wrat aan mijn vel, een pesterige jeuk tot gevolg. Halverwege Boek II was ik al volop diagonaal aan het lezen. Voor het schrijven van mijn mening heb ik toch een half uur uitgetrokken voor het slot. 

Hoge verwachtingen worden gewekt door de meningen van de Nederlandse critici. Ze worden niet waargemaakt. 

guido lauwaert
gent, 2017-02-17 

Robert Anker [1946-2017]
In de wereld – roman – 2017
Uitgeverij Querido – Amsterdam
Verkrijgbaar als paperback en als E-book
www.querido.nl