KERSTCONCERT

Logo Arte Musicale 

Naar jaarlijkse traditie gaf Arte Musicale uit Gent een concert op Tweede Kerstdag in de Sint-Pieterskerk. Het gebouw is prachtig, het concert was forte, ma non troppo.  

Op aanraden van vrienden en aangezien uw trouwe cultuurspion zin had de benen te strekken, trok hij erheen. Op het programma een mix die te vergelijken valt met een kerstmarkt. Voor elk wat wils als het maar baadt in een lucht van wierook en mirre. 

Arte Musica heeft vijf vingers aan de hand: een dameskoor, een jongerenkoor, een jeugdkoor, een kamerkoor en een jeugdorkest. Elk heeft zijn rol en krijgt zijn deel – zoals onze vriend Joost van den Vondel zei – en naar het einde toe gaan ze er met z’n allen samen een paar maal flink tegen aan, of zoals in het programmaboekje staat… TUTTI. 

Een goed gevulde kerk met duidelijk veel mensen met weinig concertervaring. Als je zo iets beweert en je wil in 2018 niet door een onbekende een verbaal pak slaag krijgen, moet je aantonen wat je tot zulke bewering brengt. Wel, vaders met peuters op de schoot en moeders met baby’s aan de borst, het wijst al in een bepaalde richting. Ter versterking van mijn vermoeden vroeg ik tussen twee muziekstukken door aan mijn buurvrouw waarom ze aanwezig was. Mijn kinderen zingen mee, antwoordde ze. Na afloop zag ik koorleden groot en klein zich op fiere opa’s en oma’s storten. De jongeren waren blij dat de ouderen er waren en de ouderen hielden niet op met hun kinderen te bejubelen. Geen kritische noot. 

Nochtans, er zijn er. Het dameskoor dat in het Magnificat van Kim André Arnesen een paar maal flink uitschoof, net als het jongerenkoor en het kamerkoor dat wel kan zingen, maar klemtonen verkeerd legt zodat akkoorden niet mooi afgerond worden. Terloops gezegd: Wat Arnesen aantoont is dat hij voor zijn Magnificat goed geluisterd heeft naar andere componisten als Ralph Vaugham Williams, Edward Elgar en Olivier Messiaen. Wat geen verwijt is, enkel de kanttekening dat zijn compositie van te veel walletjes eet.
Wat de kwaliteit van het concert verder ondermijnde was de mix. Een allegaartje zoals vroeger gepresenteerd werd in de colleges voorafgaand aan de prijsuitreiking. Ik dacht dat die rammelende rommel tot het verleden behoorde. Niet dus, er heeft zich enkel een verschuiving voorgedaan. 

Ik heb niets tegen het samenvoegen van diverse genres, maar asjeblieft, maak er geen gamellenkostje van. Een beetje zelfkritiek en een evenwichtige balans mag toch gevraagd worden van het bestuur. Met zulke smos bewijs je enkel een gebrek aan kritische zin en totaalbeeld. Na drie minuten in een saloon van de Far West te hebben vertoefd, plots te worden gekatapulteerd naar St-Paul’s Cathedral, ’t is wel een cultuurschok, mensen. En zulke schokken waren niet zeldzaam. 

Het moet echter gezegd dat het rommeltje – het gekartelde kantje en de mineurklanken – geheel te wijten is aan bestuur en artistieke staf, inclusief de dirigent. Steve De Veirman was zich van geen kwaad bewust. Dat gebeurt niet zelden met mensen die een paar maal per jaar plots de maat mogen slaan. Een salade van zenuwen, ijdelheid, faalangst, te veel kerstkalkoen, de verkeerde sokken en zweet in de bilspleet beschadigt het talent. De maat slaan is niet de lucht in stukken hakken of je handen bibberend ten hemel verheffen.
En o ja, nog een stoornis. Mannen die met een camera op de buik via de zijbeuken naar voor sluipen om een foto te maken. Soms afdrukken net boven je hoofd. Naast die bompa’s heb je ook nog medewerkers die ergens naartoe haasten, met een blik of ze net een geheime opdracht van een curiekardinaal gekregen hebben. 

Het enige wat mij niet voorbarig de kerk deed uitrennen, was de inzet van de kinderen en jongeren. Al zongen ze niet altijd zuiver, hun enthousiasme maakte veel goed. Ze waren oprecht en stortten zich with double cracks [W. Shakespeare, Macbeth, act one scene two] op hun opdracht. Hun gezang bracht verademing en verluchting. Juist wat dit concert nodig had. 

Tijdens het slotapplaus vroeg mijn buurvrouw, die mij notities had zien nemen of er misschien verwanten meezongen, een instrument bespeelden. Ik schudde het hoofd en zei op droeve toon dat mijn vrouw overleden was, mijn kinderen vermoord, mijn zusters op zoek waren naar missieposten en mijn broers huurmoordenaars zijn. Ze sloeg een kruis, keek mij aan alsof ik Donald Trump senior was en klonk zich vast aan haar andere buur.

Enfin, al met al niet ontevreden met de uitstap op Tweede Kerstdag. 

guido lauwaert
gent, 2017-12-26

KERSTCONCERT ARTE MUSICALE 
Magnificat
Gezien [en gehoord] dinsdag 26 december 2017
St-Pieterskerk, 15 u - 

DE WARMSTE KWEEK

De Warmste Week in het raam van Music For Life is een solidariteitsactie die in de week voor kerstmis wordt georganiseerd door de VRT-radiozender Studio Brussel. Ik word er niet warm van. 

De bedoeling van het soort acties als de Warmste Week zal wel oprecht zijn, al heb ik zo mijn twijfels. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat het de initiatiefnemers vooral te doen is om zichzelf in het zonnetje te zetten. Ze moeten ook voortdurend wat nieuws bedenken om hun marktwaarde hoog te houden. Hun winkel in the picture te brengen. Dat soort acties, vooral de manier waarop ze georganiseerd worden, heeft iets kleuterigs. Moderne Akela´s zijn het, de nieuwe Jugendführers die iedereen opstoken. Wie geen badge op de borst speldt, is tegen ons. Eraus! 

Nieuwslezers met badges op het scherm… je wordt er misselijk van. Ik althans. Velen met mij, maar de grote meerderheid durft het niet openlijk te zeggen. Ze doen mee, met het massaspel. Als ik ze er over aanspreek, halen ze de schouders op en zeggen, wegkijkend, dat ze niet willen beschouwd worden als asociaal. Nieuwslezers moeten neutraal blijven, zelfs afstand bewaren van goede doelen. 

De initiatiefnemers bespelen ook de ijdelheid. Je gezicht op de tv en een praatje met een BV, het overgrote deel van de bevolking wil het maar al te graag. Ze zouden desnoods midden in de nacht hun kinderen uit bed halen of hun blote kont tonen, als ze de kans krijgen op een praatje met een van die mini-bv’s. 

Vraag me niet met een badge rond te lopen. Ik ben geen kuddedier. Al even triest vind ik de mensen die in een shirt rondlopen waarop een logo gedrukt staat. Van Coca Cola, Hard Rock Café, de Rode Duivels et cetera. Vroeger kon je geld verdienen om als sandwichman rond te lopen. Nu betaal je veel geld om dat te doen. Hoe dwaas kan je zijn. Die logo’s zijn de nieuwe religieuze tekens.
Zelfs de minder dwazen laten zich verleiden om met hun god op de borst rond te lopen. Ik heb groot respect voor Einstein, Marx… om een paar namen te noemen, maar ik ga me niet belachelijk maken om met hun kop rond te lopen. Evenmin met slogans als PIZA QUEEN of STOP MAKING STUPID PEOPLE FAMOUS. Dat is net waar ze mee bezig zijn, de 'stupid people' te promoten, want ze zijn er een voorbeeld van. 

Acties waar massa’s mensen aan meedoen bewijzen dat het volk nog steeds bereid is om allemaal samen te groeten, om de arm gestrekt, de vuist gebald boven ooghoogte te brengen, waar het fascisme begint. Het heeft niets geleerd van de geschiedenis, het klootjesvolk, het canaille zoals Louis-Ferdinand Céline samentroepende mensen noemde. Al even gevaarlijk zijn protestbetogingen. Ze beginnen al wandelend en eindigen marcherend, links-rechts, links-rechts… Die Fahne hoch! Die Reihen fest geschlossen! En de boel in elkaar timmeren, eenmaal ze uitgezongen zijn. 

Nee, ik zal nooit tot de nieuwste club van de Warmste Kweek of iets soortgelijks behoren. Heb het vroeger niet gedaan en nu ben ik te oud om het nog te doen. Denk nu niet dat ik niet aan goede werken doe. Het belangrijkste is mijn eigen voortbestaan. Maar af en toe ga ik voor de bijl.
Ruim een week geleden werd er aangebeld. Een zwarte jongen van een jaar of achttien. Andy. Uit Ghana afkomstig. Hij woont al acht jaar in België en spreekt beter Nederlands dan die Lekkende Dakgoten van Music For Life. Andy en zijn maten waren in de wijk bezig om mensen een maandelijkse betaling aan te smeren voor Artsen Zonder Grenzen. Het was bitter koud. Hij stond te bibberen. Ik heb hem uitgenodigd op een kop thee waar hij gretig op inging. Met waarlijk enthousiasme, niks gekunsteld, prees hij ‘zijn waar’ aan. Zijn oprechtheid stond in schril contrast met dat opgeklopte gedoe van de voortrekkers van de Warmste Week. 

Ik heb in de voorziene vakjes de nummers van mijn bankrekening ingevuld en ingetekend. En hij gaat nog eens aanbellen om een praatje te maken bij een kopje thee. Want hij voelt zich vaak eenzaam. De mensen zijn eerder solidair met de arme in een ver land dan bezorgd om hun buren.
Ik hoop dat ik thuis ben. Hij is welkom. 

guido lauwaert
gent, 2017-12-18

OORLOG EN TERPENTIJN

De meest succesvolle roman van Stefan Hertmans werd vertoneeld door Jan Lauwers. Een lange zit. 

Hoe vaak hoor je niet ‘Het boek is beter dan de film’. Hetzelfde geldt voor de toneelversie van de roman Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans. Al scheelt er ook wat aan dat boek. Wat precies wordt duidelijk door de voorstelling. Misschien is het de grootste verdienste van de productie. De zwakheden van de roman kunnen niet weggemoffeld worden. 

Staketsel en bekleding
Het commercieel succes van de roman zit hem vooral in het feit dat Hertmans kan schrijven, daar valt niet aan te ontkomen. Hij is een technicus. Met techniek kom je echter niet ver. Een multiplex historie is nodig. Stefan Hertmans dacht aan wat er stond aan te komen in de maatschappij. Ha! De herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Mooi. Dus de oorlog werd het staketsel. Bekleed met terpentijn – symbool voor de kunstsector - en erotiek, et voilà, je hebt een paar ton kopers. Nu nog het eeuwige gevoel noodzakelijk om het gemoed van de lezer te pakken. Daarvoor leg je gewoon een soortgelijk boek naast je klavier. Zoals hét boek over WO I dat alles heeft om de gemoederen te beroeren: seks, gas, shellshock, een kerstbestand en flink wat psychologisch gepieker: Regeneration-Trylogie van Pat Baker. Wat knippen, schuiven, plakken en pats! een prachtige collage. Voor de eerste klaroenstoot onder de Menenpoort schalt in aanwezigheid van een krat ministers en een koppel koningskinderen gooi je de roman de wereld in. De collagekunst en het juiste momentum, zo simpel is het voor een gegarandeerd succes.

Twee schriftjes

Om het geheel geloofwaardiger te maken verkondig je dat de inspiratiebron twee schriftjes zijn die je grootvader je op zijn sterfbed gegeven heeft. Maar, heeft ooit iemand de schriftjes gezien? In geval dat ze bestaan verdient zijn naam op de cover te staan. Als de schrijver van Deel 1. Zoals dat voor Het dagboek van Anne Frank het geval was. Vader Frank, Otto, heeft flink wat geknipt, geschoven en geplakt – wat Hertmans naar eigen zeggen ook heeft gedaan met de schriftjes - maar zijn naam niet naar voor geschoven. Het was en blijft het dagboek van zijn dochter.
Door de scheve constructie en de zwakke aankleding moet het een hele klus zijn geweest om van de roman een toneelstuk te maken. Jan Lauwers had er alle vertrouwen in en samen met zijn vaste dramaturge Elke Janssens, wist hij een vlotte toneeltekst te concipiëren. Een vertelster die verslag uitbrengt van haar geliefde, een kunstenaar die naar het front werd gestuurd. Eenmaal uit de startblokken of de muze van een bekende Vlaamse schilder verscheen op mijn netvlies. Nel, van Rik Wouters. Mooi gevonden. Had Jan Lauwers zich voor zijn regie daarop gefocust, zou het een prachtvoorstelling zijn geworden. Helaas heeft hij de bombast niet kunnen laten. Lauwers is als regisseur een mengeling van Breughel, Bosch en Jan Steen. Het resultaat is levendigheid, chaos en wellust. Heerlijk theater levert het op. Pers je dat trio echter in een klassieke regie pakt de mayonaise niet. 

Pief, paf en poef 

Het concept werkt tevens nadelig voor de vertelster. Door opgeroepen beelden letterlijk uit te beelden verliest haar stem en spel een groot deel van zijn waarde. Viviane De Muynck, de vertelster, had moeite haar draai te vinden. Had Jan Lauwers alle macht aan de vertelster gegeven, dan was er iets wonderlijk ontstaan. Viviane De Muynck, de verpleegster als edelfigurant, de muziek – schitterend, geen beter woord voor – en fragmentarisch figuranten met uitgelijnde pief, paf en poef, meer moet dat niet zijn voor een geslaagde productie… zeker als je kiest voor een klassieke regie.
Kortom, Oorlog en terpentijn als toneelproductie is niet geheel geslaagd. Jan Lauwers moet je – bij wijze van spreken – geen schouwburg geven. Geef hem een sporthal, een black box en hij voelt zich in de juiste omgeving. Enkel daar ontstaan werken die men als meesterlijk kan bestempelen en mettertijd een plaats verdienen in de kunsthemel. 

guido lauwaert

OORLOG EN TERPENTIJN
naar de roman van Stefan Hertmans
Theaterbewerking en regie Jan Lauwers
Dramaturgie Elke Janssens
Productie Jan Lauwers & Needcompany & Toneelhuis
Gezien: 07-12-2017 – Bourlaschouwburg Antwerpen
www.toneelhuis.be & www.needcompany.org

DE VIERKROON VAN IVO VAN HOVE

Ivo van Hove [foto Jan Versweyveld] 

Een zopas binnengelopen bericht: Vier boeken over Ivo van Hove staan te verschijnen. N.a.v. zijn zestigste verjaardag in 2018 kan je geen beter cadeau wensen.  

En terecht. Als er één regisseur is die een vierkroon verdient is het de man die zich vanuit de Kempen en Kwaadmechelen heeft opgewerkt tot een van de belangrijkste theaterregisseurs ter wereld van de laatste vijftig jaar. Hij mag plaatsnemen naast mensen die het hedendaagse theater tegelijk schoonheid en engagement hebben gegeven, onder meer Robert Wilson, Peter Brook, Rainer Werner Fassbinder en Peter Greenaway. Elk met een eigen cachet.  

Nooit boven ooghoogte
Ivo van Hove is een verfijnd stillist en tegelijk een artistiek politicus.
Wat telkens opviel, en ik meen dat ik daar al eerder op gewezen heb, is hoe hij een roman of een film naar zich toe haalt. Elke regie mag dan klassiek van aard en spectaculair zijn, tegelijk is hij een subtiele variatie van zijn persoonlijke visie op wat fout ging met de Westerse beschaving van de laatste vijftig jaar. En als hij regisseert tot zijn pensioen zal dat van de laatste zeventig jaar zijn. Wat moet benadrukt worden: Van Hove steekt de vinger nooit op. Zijn hand – letterlijk zowel als figuurlijk – gaat nooit boven ooghoogte. Eenmaal daarboven begint de dictatuur, het fascisme, het militarisme.
Een heer van stand als Ivo van Hove houdt afstand van de verloederde democratie, maar ze domineren wel zijn regies. 

Totale beheer
Die mening wordt bevestigd in het bericht dat werd verspreid door de persdienst van Toneelgroep Amsterdam, het gezelschap waar Ivo van Hove directeur van is. Niet artistiek leider maar directeur. Wat wil zeggen dat hij het totale beheer in eigen hand wil houden. In de meeste gevallen loopt dat fataal af. Je dient twee heren. Van Hove is er echter in geslaagd te bewijzen dat het totale beheer kan leiden tot een niveau waarin het theater tegelijk een parlement en een rechtbank is. Maar om terug te komen op het persbericht. Van Hove’s regies zijn naar eigen zeggen ‘gemaskerde autobiografieën’. 

Over de vier boeken
De vier te verschijnen boeken in 2018 bevrijden die typering van hun enigmatische codes. Het vertrekpunt daartoe zijn de ondertussen meer dan 120 regies van de ruim dertigjarige carrière van Ivo Van Hove.

1 - Professor David Willinger (City College of New York, CCNY) geeft bij uitgeverij Routledge Ivo van Hove Onstage uit. De Engelstalige studie bevat o.a. een uitgebreid, veelzijdig verslag van Van Hoves werk (inclusief analyses van producties als Het begeren onder de olmen, Faces, Hedda Gabler, Persona en Edward II), bespreekt zijn innovaties op de scène en zijn revolutionaire benadering van tekst en ambiance. De 336 pagina’s tellende uitgave verschijnt in februari.
2 - Professor Susan Bennett (University of Calgary, Canada) en Prof. Sonia Massai (King’s College, Londen) werkten samen aan het boek Ivo van Hove: From Shakespeare to David Bowie dat in augustus bij uitgeverij Bloomsbury verschijnt. De luxueuze hardcover bevat een bundeling van interviews, kritische overzichten en gedetailleerde analyses van Van Hoves ‘internationally acclaimed work as the foremost director of theatre, opera, and musicals in our time’.
3 - Als theaterjournalist van de Volkskrant volgt Karin Veraart Van Hove al jarenlang. ‘Theater is een vluchtige kunstvorm en het is zonde om het werk van Van Hove voorbij te laten gaan. Het boek gaat over hoe zijn leven zijn werk beïnvloedt en omgekeerd.', aldus Veraart. Veraarts biografie over Ivo van Hove zal in oktober, als hij zestig wordt, verschijnen bij uitgeverij Querido.

4 - Bij Uitgeverij Polis verschijnt het portret Ivo van Hove: Theater van de Lage Landen tot Broadway van Emile Schra. De auteur gaat naar eigen zeggen op zoek naar ‘de man die Nederlandse tenen laat krommen wanneer hij wordt aangeduid als De Belg die Amerika richting geeft en die Vlamingen jaloers maakt omdat hij al bijna twee decennia lang het grootste repertoiregezelschap van Nederland leidt’. Eerder schreef Schra boeken over onder meer regisseur Peter Brook en over zanger-entertainer Herman van Veen. De uitgave over Van Hove verschijnt in het voorjaar. 

Artistieke hersens
Van de laatst aangehaalde verschijning kan men zeggen dat het een idolatrie is. Moet kunnen en ik kijk er naar uit. Leerrijker echter zijn de andere drie boeken. Zij zullen de artistieke hersens van Van Hove blootleggen en hoe ze elkaar bevruchten verklaren.
Tevens zullen ze aantonen hoe een toneelvoorstelling, veel meer dan een film, een mening bij de toeschouwer kan beïnvloeden over een sociaal gebeuren. Terug naar de basis, het Griekse theater van Dionysos, maar dan met de meest geavanceerde middelen. 

[foto Jan Versweyveld] 

Wie wil nagaan of wat ik zeg klopt als een zwerende vinger, kan eens gaan kijken naar Kings of War, een explosieve bundeling van drie koningsdrama’s over leiderschap in tijden van crisis en oorlog van William Shakespeare. Na Amsterdam, Wenen, Parijs, Londen, New York en Wracklaw, staat deze ronduit verbluffende voorstelling weer in eigen huis. Hans Kesting won vorig jaar, voor zijn vertolking van Richard III de Louis d´Or, de onderscheiding voor de beste mannelijke hoofdrol.
´t Is maar dat u weet hoe belangrijk de producties van Ivo van Hove en alle leden van zijn cast en crew zijn. 

guido lauwaert 

Ivo van Hove viermaal in boekvorm – 2018
Kings of War – Stadsschouwburg Amsterdam – 15 t/m 22 december 2017
www.tga.nl